Ασφάλιση επαγγελματικής ευθύνης αδειοδοτουσών αρχών

Ακολουθήστε μας στο Linkedin και συνδεθείτε με άλλους επαγγελματίες του κλάδου

*Γράφει ο Μιλτιάδης Μιλτιάδου, Ανεξάρτητος Σύμβουλος Ασφαλίσεων και Διαχείρισης Κινδύνων

Σύμφωνα με τη λειτουργική ρήτρα ενός ασφαλιστηρίου επαγγελματικής ευθύνης, η ασφαλιστική εταιρεία θα πληρώσει εκ μέρους του ασφαλισμένου όλα τα ποσά (μέχρι το όριο ευθύνης) που ο ασφαλισμένος θα καταστεί νομικά υπεύθυνος να καταβάλει ως αποζημιώσεις εξαιτίας απαίτησης που προκύπτει από οποιαδήποτε πράξη, σφάλμα ή παράλειψη κατά την παροχή ή παράλειψη παροχής επαγγελματικών υπηρεσιών από τον ασφαλισμένο.

Το ερώτημα κατά πόσο θα ήταν χρήσιμη η ασφάλιση επαγγελματικής ευθύνης για τις αδειοδοτούσες αρχές καθίσταται επίκαιρο λόγω της ίδρυσης των Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης. Σύμφωνα με το Νόμο οι Επαρχιακοί Οργανισμοί Αυτοδιοίκησης έχουν αρμοδιότητα, μεταξύ άλλων, να εκδίδουν πολεοδομικές άδειες[1] καθώς και άδειες οικοδομής και πιστοποιητικά τελικής έγκρισης[2].

Το ερώτημα δεν μπορεί να απαντηθεί με ένα απλό ναι ή όχι. Πρώτα θα πρέπει να εξεταστεί το κατά πόσο υπέχουν επαγγελματική ευθύνη οι αδειοδοτούσες αρχές και ύστερα να καταλήξουμε σε ένα ασφαλές συμπέρασμα για τη χρησιμότητα της ασφάλισης επαγγελματικής ευθύνης. Για το σκοπό αυτό θα πρέπει να διεξέλθουμε τη σχετική νομολογία.

Οι πρώτες αγγλικές αποφάσεις

Η απόφαση Dutton v Bognor Regis UDC [3] αφορούσε αγωγή ιδιοκτήτριας μιας κατοικίας. Η ενάγουσα ήταν η δεύτερη ιδιοκτήτρια ενός σπιτιού που είχε οικοδομηθεί το 1959. Ο επιθεωρητής οικοδομών του Συμβουλίου (της τοπικής αρχής αυτοδιοίκησης) επιθεώρησε τις εκσκαφές για τη θεμελίωση και τις εργασίες και τις ενέκρινε για τους σκοπούς των τότε ισχυόντων οικοδομικών κανονισμών. Ωστόσο, δεν υπήρχε συμμόρφωση με τους οικοδομικούς κανονισμούς και το έργο δεν έπρεπε να εγκριθεί. Ένας κατάλληλος έλεγχος θα είχε αποκαλύψει ότι το σπίτι ήταν χτισμένο σε πρώην σκουπιδότοπο. Ως αποτέλεσμα, το 1961, η κατάσταση του σπιτιού επιδεινώθηκε λόγω καθίζησης.

Η ιδιοκτήτρια ενήγαγε το Συμβούλιο με το οποίο, βεβαίως, δεν είχε συμβατική σχέση. Το Εφετείο έκρινε ότι η αμελής έγκριση των θεμελίων που οδήγησαν στην οικοδόμηση και τη διάθεση στην αγορά ενός σπιτιού με λανθάνον ελάττωμα ήταν παράβαση του καθήκοντος επιμέλειας του Συμβουλίου προς τη μεταγενέστερη αγοράστρια του σπιτιού.

Στην απόφαση Anns v Merton LBC[4], η τοπική αρχή αυτοδιοίκησης ενέκρινε το 1962 οικοδομικά σχέδια για την ανέγερση ενός συγκροτήματος μεζονετών. Το 1970, σημειώθηκαν δομικές κινήσεις με αποτέλεσμα την αστοχία του κτιρίου με ρωγμές στον τοίχο, κλίση των δαπέδων και άλλα ελαττώματα. Το 1972 οι μισθωτές των μεζονετών ενήγαγαν το Συμβούλιο.

Η Βουλή των Λόρδων έκρινε ότι το Συμβούλιο υπείχε υποχρέωση επιμέλειας προς τους ιδιοκτήτες ή τους ενοίκους των σπιτιών όσον αφορά την επιθεώρηση κατά τη διάρκεια της διαδικασίας οικοδόμησης. Το δικαστήριο καθιέρωσε την προσέγγιση δύο σταδίων, γνωστή ως Anns test. Πρώτον, εξετάζεται κατά πόσο υπάρχει η αναγκαία εγγύτητα ώστε να εγείρεται το ερώτημα ότι η έλλειψη φροντίδας δυνατόν να προκαλέσει ζημιά ως θέμα εύλογης πρόβλεψης. Δεύτερον, αν η απάντηση είναι καταφατική, κατά πόσον υπάρχουν δεδομένα που αδρανοποιούν ή περιορίζουν την έκταση αυτής της επιμέλειας. Το Δικαστήριο έκρινε ότι η σχετική ζημιά ήταν «υλική, φυσική ζημιά» (material, physical damage) και οι ενάγοντες μπορούσαν να ανακτήσουν από το Συμβούλιο τη δαπάνη επιδιόρθωσης των κατοικιών τους.

Συνεπώς, αν το ερώτημα κατά πόσο θα ήταν χρήσιμη η ασφάλιση επαγγελματικής ευθύνης για τις αδειοδοτούσες αρχές ετίθετο κατά τις δεκαετίες του 70 και 80, η απάντηση ανεπιφύλακτα θα ήταν καταφατική. Εφόσον οι αδειοδοτούσες αρχές, με βάση την πιο πάνω νομολογία, υπέχουν καθήκον επιμέλειας κατά την έκδοση αδειών, θα η ασφάλιση θα τους προστάτευε έναντι της νομικής τους ευθύνης να καταβάλλουν αποζημιώσεις σε πρόσωπα που είχαν υποστεί ζημιά λόγω της αμέλειας τους.

Η ανατροπή

Η κατάσταση άλλαξε άρδην το 1992, με την απόφαση της Βουλής των Λόρδων στην υπόθεση Murphy v Brentwood D C[5]. Σε αυτή την υπόθεση, η εταιρεία ανάπτυξης γης δεν κατάφερε να κατασκευάσει σωστά τα θεμέλια ενός σπιτιού. Η αρχή τοπικής αυτοδιοίκησης, ενέκρινε το κτίριο για τους σκοπούς των οικοδομικών κανονισμών χωρίς να αναγνωρίσει το πρόβλημα. Όταν το κτίριο έγινε επικίνδυνα ασταθές, ο αγοραστής πώλησε το σπίτι με σημαντική ζημία. Προσπάθησε να ανακτήσει την απώλειά του από το Περιφερειακό Συμβούλιο, αλλά η αγωγή του απέτυχε στη βάση του ότι το καθήκον επιμέλειας του κοινού δικαίου δεν εφαρμόζεται στις αδειοδοτούσες αρχές οικοδομών σε περιστάσεις όπου δεν υπάρχει φυσική βλάβη (physical injury) και η μόνη ζημία είναι «γνήσια οικονομική απώλεια» (pure economic loss).

Με την απόφασή της στη Murphy v Brentwood D C, η Βουλή των Λόρδων ανέτρεψε την Anns v Merton LBC καθώς και την Dutton v Bognor Regis UDC, οι οποίες πλέον θεωρούνται εσφαλμένες (bad law).

Το αποτέλεσμα της Murphy v Brentwood D C είναιότι μόνη βάση για ανάκτηση αποζημιώσεων για ελαττώματα σε αγαθά ή οικοδομές είναι η σύμβαση. Η ευθύνη λόγω αστικού αδικήματος θα πρέπει να περιορίζεται σε ζημιά σε περιουσία προκαλούμενη από ελάττωμα στα αγαθά ή τις οικοδομές. Όπου ο ενάγων υφίσταται τέτοια πραγματική ή φυσική βλάβη, τα δικαστήρια συνεχίζουν να επιδικάζουν αποζημιώσεις για συνεπακόλουθη οικονομική απώλεια (consequential economic loss). Όμως, δεν επιδικάζουν αποζημιώσεις για ενυπάρχοντα ελαττώματα, όπως οι ρωγμές σε οικοδομή που προκαλούνται από καθίζηση.

Σημειώστε ότι, κατ’ εξαίρεση στον πιο πάνω κανόνα, τα δικαστήρια επιδικάζουν αποζημιώσεις για γνήσια οικονομική απώλεια μόνο σε περιπτώσεις αμελών συμβουλών ή παραπλανητικών δηλώσεων. [6]

Συνεπώς, η απάντηση μετά το 1992 είναι αρνητική, δηλαδή οι αδειοδοτούσες αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου δεν χρειάζονται ασφάλιση επαγγελματικής ευθύνης διότι δεν τους καταλογίζεται τέτοια ευθύνη για τους εξής λόγους:

• δεν υπάρχει συμβατική σχέση μεταξύ του ζημιωθέντος και της αδειοδοτούσας αρχής,
• ο νόμος επιβάλλει δημόσιο καθήκον στην αδειοδοτούσα αρχή αλλά δεν υπάρχουν διατάξεις που να επιβάλλουν ευθύνη για καταβολή αποζημιώσεων από την αδειοδοτούσα αρχή, και
• σύμφωνα με την Murphy v Brentwood D C, δεν υπάρχει αγώγιμο δικαίωμα σε σχέση με γνήσια οικονομική απώλεια κατά αδειοδοτούσας αρχής που έχει εγκρίνει εσφαλμένα σχέδια.

Ωστόσο, η Murphy v Brentwood D C δεν υιοθετήθηκε σε ορισμένες δικαιοδοσίες της Κοινοπολιτείας, ιδίως στον Καναδά, την Αυστραλία, τη Σιγκαπούρη και τη Νέα Ζηλανδία, οι οποίες προτίμησαν την εξέταση δύο σταδίων, δηλαδή το Anns test. Προφανώς, σε αυτές τις χώρες η ασφάλιση επαγγελματικής ευθύνης θα ήταν χρήσιμη για τις αδειοδοτούσες τους αρχές.

Η Κυπριακή νομολογία

Η εξέταση της αμέλειας σε δύο στάδια, σύμφωνα με το Anns Test, έχει υιοθετηθεί από το Ανώτατο Δικαστήριο της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά σε υποθέσεις αστικής ευθύνης για σωματική βλάβη[7] και περιουσιακή ζημιά.[8] Το Ανώτατο Δικαστήριο επίσης έχει υιοθετήσει τη νομολογία για γνήσια οικονομική απώλεια σε περιπτώσεις αμελών συμβουλών ή παραπλανητικών δηλώσεων.[9]

Παρόλο που δεν είναι δεσμευτικές, είναι σχετικές δύο πρόσφατες πρωτόδικες αποφάσεις Επαρχιακών Δικαστηρίων.

Στη Λουλής κ.ά. v MC Michael Developments Ltd [10], οι ενάγοντες ήταν οι δεύτεροι αγοραστές, δηλαδή αγόρασαν διαμέρισμα σε κοινόκτητη οικοδομή από τον πρώτο αγοραστή. Το διαμέρισμα παρουσίασε εκτενείς ρωγμές στους τοίχους και ζημιές στα πατώματα. Οι δεύτεροι αγοραστές κίνησαν αγωγή κατά της εταιρείας ανάπτυξης γης που ανήγειρε και πώλησε τις μονάδες της κοινόκτητης οικοδομής. Το Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας διαπίστωσε ότι η εταιρεία ανάπτυξης γης απέτυχε να εκπληρώσει το καθήκον της να σχεδιάσει και να κατασκευάσει μια ασφαλή θεμελίωση της πολυκατοικίας και του διαμερίσματος και να επιβλέψει την κατασκευή τέτοιας ασφαλούς θεμελίωσης, εφόσον παρέλειψε να διερευνήσει ενδελεχώς το υπέδαφος του κτήματος και εφόσον ο συγκεκριμένος τύπος θεμελίωσης (μεμονωμένα πέδιλα) αποδείχθηκε επισφαλής.

Το Δικαστήριο υιοθέτησε την απόφαση Dutton v Bognor Regis UDC και έκρινε ότι η εταιρεία ανάπτυξης γης, που ήταν οι μελετητές, κατασκευαστές και επιβλέποντες την κατασκευή της πολυκατοικίας και του διαμερίσματος, θα μπορούσε να ευθύνεται έναντι των δεύτερων αγοραστών για αμελή σχεδιασμό της θεμελίωσης της πολυκατοικίας και του διαμερίσματος και/ή για αμελή κατασκευή της θεμελίωσης αυτής και/ή για αμελή επίβλεψη της εκτέλεσης των έργων αυτής της θεμελίωσης. Το Δικαστήριο διέταξε την εταιρεία ανάπτυξης γης να καταβάλει στους δεύτερους αγοραστές αποζημιώσεις €119.214,00, πλέον τόκους και έξοδα.

Η πρωτόδικη απόφαση εφεσιβλήθηκε. Στα πλαίσια της M.C. MICHAEL DEVELOPMENTS v 1. Χ. ΛΟΥΛΗ, 2. Α. ΛΟΥΛΗ[11] υποβλήθηκε αίτηση για αναστολή εκτέλεσης της απόφασης, η οποία απορρίφθηκε. Από το κείμενο της απόφασης φάνηκε ότι η εταιρεία ανάπτυξης γης πρόβαλε τη θέση ότι το εκδικάσαν Δικαστήριο έσφαλε, καθοδηγούμενο από την αγγλική υπόθεση Dutton v Bognor Regis UDC λόγω της διαφορετικότητας των γεγονότων των δύο υποθέσεων, καθώς επίσης και στο ότι η αγγλική υπόθεση ανατράπηκε από τη μεταγενέστερη υπόθεση Murphy v Brentwood D C. Η θέση των δεύτερων αγοραστών ήταν ότι η μεταγενέστερη αγγλική υπόθεση δεν έτυχε αποδοχής σε άλλες δικαιοδοσίες του κοινοδικαίου και παρέθεσαν σχετικές παραπομπές. Αναμένεται ότι τα ζητήματα αυτά θα αποφασιστούν στην τελική εκδίκαση της Έφεσης.

Στην Αγωγή 2129/2014 το Επαρχιακό Δικαστήριο Πάφου εξέδωσε στις 10.11.2023 απόφαση[12] σε σχέση με κατοικία η οποία κατέρρευσε λόγω υποχώρησης του εδάφους. Το Δικαστήριο αναφέρθηκε στις αρχές της αμέλειας και, μεταξύ άλλων αγγλικών αποφάσεων, παρέθεσε την Anns v Merton LBC.

Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τόσο το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως όσο και η Επαρχιακή Διοίκηση Πάφου επέδειξαν αμέλεια έναντι των αγοραστών της επίμαχης κατοικίας. Το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως δεν πρότεινε να απαγορευτεί η οικιστική ανάπτυξη παρά τα γεωλογικά προβλήματα του εδάφους και της κλίσης του επιπέδου. Η Επαρχιακή Διοίκηση Πάφου δεν προέβη στο δέοντα έλεγχο που υποχρεούταν να πραγματοποιήσει σύμφωνα με τη νομοθεσία. Το Δικαστήριο επισήμανε ότι η Επαρχιακή Διοίκηση Πάφου δεν ενήργησε με τη δέουσα «επαγγελματική επιμέλεια», αντίθετα ενήργησε μηχανιστικά και τυποποιημένα παραγνωρίζοντας το σημαντικό ρόλο που καθηκόντως δυνάμει της νομοθεσίας είχε να διαδραματίσει και δίχως αμφιβολία ενήργησε κατώτερη των περιστάσεων.

Συμπέρασμα

Στο παρόν στάδιο δεν έχει αποκρυσταλλωθεί με δεσμευτική απόφαση η θέση της Κυπριακής νομολογίας όσον αφορά την επαγγελματική ευθύνη αδειοδοτούσας αρχής. Ένα πρωτόδικο δικαστήριο εφάρμοσε την Dutton v Bognor Regis UDC και άλλοτηνAnns v Merton LBC, και τα δύο καταλογίζοντας ευθύνη στις αδειοδοτούσες αρχές. Όμως, κανένα δεν αναφέρθηκε στην Murphy v Brentwood D C.

Μέχρι σήμερα το Ανώτατο Δικαστήριο δεν είχε την ευκαιρία να τοποθετηθεί επί του ζητήματος της επαγγελματικής ευθύνης των αδειοδοτουσών αρχών για ζημιά σε οικοδομή που προκύπτει από ελαττωματική κατασκευή θεμελίων, και αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον να δούμε ποια γραμμή θα ακολουθήσει:

• την αρχή της «υλικής, φυσικής ζημιάς» που καθιέρωσαν τα Αγγλικά δικαστήρια στις αποφάσεις Dutton v Bognor Regis UDC και Anns v Merton LBC,

ή

• την αρχή της «γνήσιας οικονομικής απώλειας» που καθιέρωσε η απόφασηMurphy v Brentwood D C ανατρέποντας τις προηγούμενες δύο.

Εν τω μεταξύ οι αδειοδοτούσες αρχές θα μπορούσαν να ενδιαφερθούν να συνάψουν ασφάλιση επαγγελματικής ευθύνης, η οποία θα τους καλύψει όχι μόνο τις αποζημιώσεις που τυχόν θα κληθούν να καταβάλουν λόγω αμέλειας, αλλά και τα έξοδα υπεράσπισής τους.

Λίγα λόγια για τον κ. Μιλτιάδη Μιλτιάδου:

Ο κ. Μιλτιάδου είναι κάτοχος των ακόλουθων ακαδημαϊκών προσόντων:

• Πτυχίο Νομικής (Πανεπιστήμιο Αθηνών)
• Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση – Νομικό Τμήμα (Πανεπιστήμιο Άμστερνταμ)
• Humphrey Fellow στη Δημόσια Διοίκηση (Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον)

Εργάστηκε για σειρά ετών στην Δημόσια Υπηρεσία και το 1999 ανέλαβε τη θέση του Γενικού Διευθυντή της AIG στην Κύπρο. Έχει συγγράψει βιβλία για ασφαλιστικά και άλλα θέματα και είναι λέκτορας στο Ασφαλιστικό Ινστιτούτο Κύπρου όπου διδάσκει, μεταξύ άλλων, Ασφαλιστικό Δίκαιο, Ασφαλίσεις Ευθύνης, Ασφαλίσεις Μηχανοκίνητων Οχημάτων, Ασφαλίσεις Περιουσίας και Διακοπής Εργασιών.

Από το 2015 ο κ. Μιλτιάδου προσφέρει τις υπηρεσίες του ως Aνεξάρτητος Σύμβουλος Ασφαλίσεων και Διαχείρισης Κινδύνων, καθώς και ως εκπαιδευτής επαγγελματικής κατάρτισης.

[1]  Άρθρο 20 (2) (β) (i) του περί Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης Νόμου του 2022 (37(Ι)/2022).

[2]  Άρθρο 20 (2) (β) (ii) του περί Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης Νόμου του 2022 (37(Ι)/2022).

[3]  Dutton v Bognor Regis Urban District Council [1972] 1 QB 373

[4]  Anns v Merton London Borough Council [1977] UKHL 4, [1978] AC 728

[5] Murphy v Brentwood District Council [1991] UKHL 2, [1991] 1 AC 398

[6]  Hedley Byrne & Co. Ltd v. Heller & Partners [1963] 2 All E.R. 575

[7]  Ξενοφώντος v K.N. Zoo Bar Restaurant Ltd κ.ά. (2016) 1 AΑΔ

[8]  ΧΑΡΗΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ v ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΥΔΑΤΟΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΛΑΡΝΑΚΑΣ, Πολιτική Έφεση Αρ. 33/2015, 01.11.2023

[9]  Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας κ.ά. v Pentaliotis & Papapetroy Estates Limited (1988) 1 ΑΑΔ 1931

Premier Chemical Co. Ltd v. Τράπεζας Κύπρου Λτδ κ.ά. (1998) 1 ΑΑΔ 1951

[10]  Λουλής κ.ά. v MC Michael Developments Ltd, Αρ. Αγωγής 3684/2009, 29.12.2018

[11]  M.C. MICHAEL DEVELOPMENTS v 1. Χ. ΛΟΥΛΗ, 2. Α. ΛΟΥΛΗ, Πολιτική Έφεση Αρ. 10/2019, 29.01.2020

[12]  Η απόφαση δεν αναρτήθηκε στο CyLaw, αλλά δημοσιεύτηκε εκτενές άρθρο στο Φιλελεύθερο: Καταδίκη της Δημοκρατίας για κατάρρευση οικίας