Ασκήσεις διαδοχής στις οικογενειακές επιχειρήσεις

Ακολουθήστε μας στο Linkedin και συνδεθείτε με άλλους επαγγελματίες του κλάδου

Τεράστιες είναι οι προκλήσεις που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν όλα τα μέλη των οικογενειακών επιχειρήσεων κατά τη διαδικασία εισδοχής των νεότερων γενιών (NextGens) στην επιχείρηση, αν βέβαια αυτό είναι κάτι που επιθυμούν και τα συγκεκριμένα άτομα. Με δεδομένο ότι το 80% – 90% των επιχειρήσεων στην Κύπρο είναι οικογενειακές, το ζήτημα της ομαλής διαδοχής και ενσωμάτωσης των νεότερων μελών της οικογένειας στην επιχείρηση είναι καθοριστικής σημασίας.

Αν η συγκεκριμένη διαδικασία δεν είναι επιτυχημένη, τότε τίθεται σε κίνδυνο η ίδια η βιωσιμότητα της επιχείρησης. Μάλιστα, η προβληματική διαδοχή είναι ένας από τους κύριους λόγους που πολλές οικογενειακές εταιρείες ανά το παγκόσμιο δεν κατορθώνουν να συνεχίσουν τη λειτουργία τους ή αλλάζουν χέρια μετά από την τρίτη γενιά.

Ενδεικτική είναι η πρόσφατη παγκόσμια έρευνα της PwC «NextGen 2022», στην οποία συμμετείχαν περισσότερα από χίλια μέλη οικογενειακών επιχειρήσεων της επόμενης γενιάς, από 68 χώρες. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, λόγω της αβεβαιότητας που δημιούργησε η πανδημία, η σημερινή γενιά φαίνεται να διστάζει ακόμα περισσότερο να παραδώσει τα ηνία της επιχείρησης, καθιστώντας έτσι πιο δύσκολη την εδραίωση των NextGens. Μόνο το 28% των NextGens δηλώνουν ότι τους ανατίθεται η διαχείριση ουσιαστικών εσωτερικών εργασιών, ενώ στην αντίστοιχη έρευνα του 2019 το ποσοστό αυτό ανερχόταν στο 48%.

Παράλληλα, το ποσοστό όσων δηλώνουν ότι ζητείται η συμβουλή τους έχει μειωθεί στο 32%, έναντι 36% το 2019, ενώ το 45% των ερωτηθέντων δυσκολεύονται να αποδείξουν την αξία τους ως νέοι ηγέτες ή μέλη του διοικητικού συμβουλίου. Σύμφωνα με το 57% των ερωτηθέντων, η απροθυμία της παλαιότερης γενιάς να αποσυρθεί αποτελεί ιδιαίτερη πρόκληση για τους NextGens.

Ανάγκη προεργασίας

Ενδιαφέροντα συμπεράσματα σε σχέση με τις οικογενειακές επιχειρήσεις και τον βέλτιστο τρόπο λειτουργίας και διαδοχής εξήχθησαν και από την πρόσφατη διαδικτυακή συζήτηση που διοργάνωσε η PwC Κύπρου. Την εκδήλωση παρακολούθησαν δεκάδες στελέχη νεότερων γενεών από κυπριακές οικογενειακές επιχειρήσεις, αλλά και από αντίστοιχες επιχειρήσεις του εξωτερικού, από διάφορους τομείς της οικονομίας. To «NextGen Event: Be the change, embrace the future» επικεντρώθηκε σε θέματα ομαλής διαδοχής στις οικογενειακές επιχειρήσεις.

Όπως ανέφερε ο Τόνυ Χατζηλούκας, συνέταιρος υπεύθυνος για Private Wealth Services στην PwC Κύπρου, ο εκ των προτέρων σχεδιασμός της διαδικασίας διαδοχής είναι πολύ σημαντικός, ειδικά μετά από την τρίτη γενιά, οπότε και οι εμπλεκόμενοι αυξάνονται σημαντικά. «Χρειάζεται ένας σωστός μηχανισμός αλλά και ένας ειδικός για να σχεδιάσει και να συντονίσει τη συγκεκριμένη διαδικασία». Από την άλλη, πρόσθεσε ότι «δεν είναι σίγουρο ότι θα υπάρχουν στις νεότερες γενιές τα κατάλληλα άτομα που θα διαθέτουν και την διάθεση για να αναλάβουν την οικογενειακή επιχείρηση».

Όπως χαρακτηριστικά σχολίασε ο Charlie Rubin, στην οικογένεια του οποίου ανήκει ο κολοσσός Pentland Group, ο οποίος διαθέτει brands όπως τα Lacoste, τα Speedo, τα Kickers και τα Berghaus, «το να εργάζεσαι στην οικογενειακή επιχείρηση είναι καριέρα διαρκείας και γι’ αυτό πρέπει η δουλειά σου να σε ικανοποιεί και να χαίρεσαι που την κάνεις, αλλιώς ποιο είναι το νόημα;».

Η διαδοχή δεν είναι ποτέ εύκολη διαδικασία, επιβεβαίωσε και ο Peter English, Global Family Business and EMEA Entrepreneurial and Private Business Leader, από την PwC Γερμανίας. «Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και χρήζει ειδικού χειρισμού, αφού οι οικογενειακές επιχειρήσεις χρειάζεται να εξελίσσονται διαρκώς, αλλιώς θα τις προσπεράσει ο ανταγωνισμός», σχολίασε. Και πρόσθεσε ότι στο εξωτερικό δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που οι νεότερες γενιές μιας επιχείρησης επιλέγουν να πουλήσουν την εταιρεία τους και να επικεντρωθούν σε επενδυτικές δραστηριότητες ανάλογα με τα ενδιαφέροντα τους.

Τομείς που φαίνεται να επικεντρώνονται οι οικογενειακές επιχειρήσεις στο εξωτερικό είναι αυτοί του ESG και του impact investing, καθώς και γενικότερα τομείς που αφορούν στην ανάπτυξη σχέσεων εμπιστοσύνης και στο digital transformation.

Η προγραμματισμένη ανάπτυξη των μελών της οικογένειας που θα αναλάβουν κάποιο ρόλο, είτε στην οικογενειακή επιχείρηση ή στο Family Office, πρέπει να αρχίζει πολύ νωρίς και να έχει ευρύ φάσμα, τόνισε η Andrea Baars, NextGen Program Lead από την PwC Γερμανίας. Πρόσθεσε, επίσης, ότι είναι σημαντική η επικοινωνία των νεότερων μελών της οικογένειας με την παλιά γενιά, ώστε να μεταφέρουν αυτό που πράγματι τους ενδιαφέρει, καθώς και το πώς μπορούν να προσφέρουν αξία στην οικογενειακή επιχείρηση και να αγαπούν αυτό που κάνουν.

Οικογένεια, επιχείρηση και το ίδιο επίθετο

Συμμετέχοντας σε μία οικογενειακή επιχείρηση που ταυτόχρονα είναι και διεθνής κολοσσός, ο οποίος διαθέτει προϊόντα σε 190 χώρες, δεν είναι εύκολο εγχείρημα, σχολίασε ο Charlie Rubin, που ανήκει στην τέταρτη γενιά της οικογένειας. «Δεν είναι εύκολο να έχεις το ίδιο επίθετο με το μεγάλο αφεντικό και σίγουρα πάντα οι άλλοι σε βλέπουν διαφορετικά. Πρέπει να αντλείς διαρκώς διδάγματα από παντού και παράλληλα να πείσεις τα υπόλοιπα άτομα της επιχείρησης πως δεν τυγχάνεις προνομιακής μεταχείρισης επειδή έτυχε να είσαι το παιδί του αφεντικού», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Απευθυνόμενος στα νεότερα στελέχη των κυπριακών επιχειρήσεων που παρακολουθούσαν τη συζήτηση, σχολίασε πως θα πρέπει να συμπεριφέρονται και να δουλεύουν λες και βρίσκονται σε κάποια άλλη επιχείρηση και όχι σε μία που ανήκει στην οικογένειά τους και να είναι πάντα προσεκτικοί με το τι λένε. «Χρειάζεται ισορροπία μεταξύ αυτοπεποίθησης, ταπεινότητας και σκληρής δουλειάς». Τους παρότρυνε, επίσης, να εργαστούν και σε άλλες εταιρείες προτού εμπλακούν ενεργά με την οικογενειακή επιχείρηση.

H Φρύνη Γιακουμετή, Director Private Wealth Services στην PwC και συντονίστρια της συζήτησης, τόνισε επίσης τη σημασία της τεχνολογίας στη διαχείριση του πλούτου της οικογένειας μέσω των κατάλληλων πλατφόρμων / εργαλείων. Όπως εξήγησε ο Rubin, είναι μεγάλη πρόκληση να δουλεύεις με άλλα μέλη της οικογένειας. «Πρέπει να υπάρχει σχέση εμπιστοσύνης και να θυμάσαι ότι στο τέλος της μέρας εξακολουθείτε να είστε οικογένεια. Δεν υπάρχουν σωστές ή λανθασμένες απαντήσεις αλλά είναι περισσότερο θέμα σωστής διαχείρισης, διαφάνειας, επικοινωνίας και συνεννόησης, για να μπορέσεις να τα αφήνεις όλα πίσω όταν βρεθείς στο οικογενειακό τραπέζι».

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ

Τα δύσκολα των δαχτυλιδιών

Η τύχη οικογενειακών επιχειρήσεων δεν είναι πάντα ευοίωνη όταν τα δαχτυλίδια διαδοχής περνούν στη δεύτερη γενιά και πολύ περισσότερο όταν αντέξουν να περάσουν στην τρίτη γενιά. Το επίθετο και μόνο ενός ατόμου δεν διασφαλίζει τη συνέχιση της πορείας μιας επιχείρησης. Ως εκ τούτου, τα όσα αναφέρθηκαν στην πρόσφατη συζήτηση της PwC για την ανάγκη σχεδιασμού της διαδικασίας διαδοχής είναι σημαντικά. Όπως σημαντικό ήταν και το ενδιαφέρον για τη συζήτηση που υπήρξε από στελέχη κυπριακών οικογενειακών επιχειρήσεων. Καθώς αυτό επιβεβαιώνει πως άρχισε να υπάρχει αντίληψη και στο κυπριακό επιχειρείν για το δύσκολο της διαδοχής.