Δρ. Χρήστος Γεωργίου: Ο ασφαλιστικός σύμβουλος διαδραματίζει βασικό ρόλο για μια σωστή διαδοχή!

Ακολουθήστε μας στο Linkedin και συνδεθείτε με άλλους επαγγελματίες του κλάδου

Ήταν από τις ομιλίες που κέντρισαν το ενδιαφέρον κατά τις εργασίες του 7^ου Παγκύπριου Συνεδρίου που διοργάνωσε τον περασμένο μήνα ο ΠΣΕΑΔ. Ο λόγος για την ομιλία του Δρ. Χρήστου Γεωργίου, Γενικού Διευθυντή του Ερευνητικού Ινστιτούτου Βιομηχάνων Ελλάδος, με τίτλο «Διαδοχή και Ασφάλιση» μέσα από την οποία οι σύνεδροι απόκτησαν γνώση για τα στάδια μίας σωστής διαδοχής αλλά και τους κινδύνους που οι οικογενειακές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν κατά την διάρκεια της διαδικασίας αυτής.

Με την ευκαιρία του συνεδρίου μιλήσαμε με τον Δρ. Γεωργίου σε μια εκτενέστατη συνέντευξη όπου μας εξηγεί όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για το θέματα της διαδοχής στις οικογενειακές επιχειρήσεις αλλά και τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει ο Ασφαλιστικός Σύμβουλος.

Κύριε Γεωργίου, την Παρασκευή 3 Ιουνίου ήσασταν καλεσμένος στο συνέδριο του ΠΣΕΑΔ με αντικείμενο ομιλίας: «Διαδοχή και ασφάλιση». Παρακαλώ πολύ μπορείτε να μας δώσετε σύντομα τα βασικά σημεία της παρουσίασής σας;

Πράγματι, ο Πρόεδρος του ΠΣΕΑΔ κ. Κυριάκος Ανδρέου και ο Προεδρεύων του Ασφαλιστικού Συνεδρίου, ο κ. Πάνος Τσιολής, είχαν την καλοσύνη να με προσκαλέσουν να είμαι ομιλητής στο πολύ επιτυχημένο συνέδριο που διοργάνωσε για 7^η συνεχόμενη χρονιά ο ΠΣΕΑΔ με τον πολύ εύστοχο τίτλο: «Διασφαλίζοντας το μέλλον».

Ασχολούμαι εδώ και 25 χρόνια με το θέμα της επιτυχημένης διαχείρισης των οικογενειακών επιχειρήσεων και ειδικά με το θέμα της επίλυσης του μεγάλου προβλήματος της διαδοχής. Μάλιστα τα δυο βιβλία που έχω συγγράψει – το πρώτο με τον αείμνηστο μέντορά μου Ελληνοαμερικανό καθηγητή Αστέριο Κεφαλά – είναι τα μοναδικά στην Ελληνική γλώσσα και αποτελούν και τα δυο πρακτικούς οδηγούς υποβοήθησης οικογενειακών επιχειρήσεων που θέλουν να υλοποιήσουν μια σωστή διαδοχή. Στο πλαίσιο λοιπόν της σωστής διαδοχής, βασικό ρόλο διαδραματίζει και ο ασφαλιστικός σύμβουλος. Αυτό λοιπόν που υποστηρίζω είναι ότι οι πυλώνες της διαδοχής, είναι τέσσερεις:

Μαζί με τον ασφαλιστή, σπουδαίο ρόλο έχουν ο σύμβουλος διαδοχής, ο δικηγόρος και ο λογιστής. Αποτελούν τα «ενδιαφερόμενα μέρη» και τους κατάλληλους ανθρώπους για μια σωστή διαδοχή. Για να μπορεί το «οικογενειακό δέντρο» του παραπάνω σχήματος να είναι πάντα «υγιές» και διαρκώς «ανθισμένο».

Στο πλαίσιο αυτό, τα στατιστικά στοιχεία από μια πολύ μεγάλη χώρα είναι αποκαλυπτικά: στις ΗΠΑ, μόνον το 30% των οικογενειακών επιχειρήσεων έχει εφαρμόσει διαδικασία αξιολόγησης των κινδύνων για την επιχείρηση και την οικογένεια. Άρα, ένας ασφαλιστικός σύμβουλος, σκεπτόμενος τους κινδύνους που εγκυμονεί η διαδοχή, μπορεί να βοηθήσει μια οικογενειακή επιχείρηση, τόσο για τη διάγνωση, όσο και για την ορθή ασφάλιση πολλών και σημαντικών κινδύνων.

Άρα, υπάρχουν σημαντικοί κίνδυνοι που μπορεί να απειλήσουν την ομαλή συνέχεια της οικογενειακής επιχείρησης. Μπορείτε να μας αναφέρετε μερικούς από αυτούς;

Μερικοί από τους σημαντικούς κινδύνους για την ομαλή μετάβαση από τη μια γενιά στην άλλη και – κυρίως – για την εξασφάλιση της συνέχειας και της ανάπτυξης μιας οικογενειακής επιχείρησης, είναι:

1. Απώλεια/Θάνατος του επιχειρηματία
2. Ασφάλιση συνεταίρων σε περίπτωση θανάτου ή ανικανότητας
3. Ασφάλιση στελεχών που είναι «κλειδιά»
4. Διακοπή εργασιών της επιχείρησης λόγω φυσικών ή άλλων καταστροφών
5. Ευθύνη της Διοίκησης έναντι μη εφαρμογής συγκεκριμένων νομοθετικών κανόνων
6. Περιβαλλοντική ευθύνη
7. Ασφάλιση από απειλές από τον κυβερνοχώρο

Σε κάθε περίπτωση θα σας έλεγα ότι αν επιχειρούσαμε να κάνουμε μια περαιτέρω κατηγοριοποίηση των κινδύνων, οι κατηγορίες και τα ενδεικτικά παραδείγματα κινδύνων, θα μπορούσαν να είναι:

Α]           Φορολογικές υποχρεώσεις

               Από αιφνίδιο γεγονός

               Από αγοραπωλησία μετοχών

               Από αλλαγή νομοθεσίας

Β]           Νομικά ζητήματα

               Προστασία των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου

               Αστικές ευθύνες

               Νομική προστασία σε άλλες χώρες

Γ]            Λειτουργικά θέματα

               Θέματα υγείας μεμονωμένων ατόμων ή ομάδων ατόμων

               Θέματα αναπηρίας μελών της οικογένειας

               Προστασία από τις εξελίξεις στο περιβάλλον δραστηριοποίησης (π.χ. κυβερνοεπιθέσεις)

Δ]           Διαπροσωπικά προβλήματα

               Διαζύγιο

               Αναγκαστική εξαγορά μετόχου

               Αποζημιώσεις για παραβίαση κανόνων δεοντολογίας

Ε]           Διαχείριση επενδύσεων

               Μετρητά

               Ακίνητη περιουσία

               Συμμετοχές

Οπότε τι θα συμβουλεύατε έναν ασφαλιστικό σύμβουλο στην προσπάθειά του να διαγνώσει και να ασφαλίσει κινδύνους σε μια οικογενειακή επιχείρηση;

Τα βήματα για μια σωστή διάγνωση, αλλά, κυρίως, για μια ορθή διαχείριση κινδύνων βρίσκονται στο σχήμα που ακολουθεί:

Στην προσπάθεια αυτή, μια επιπλέον συμβουλή που δίνουμε είναι η «εμπλοκή» στην όλη διαδικασία διάγνωσης και ασφάλισης κινδύνων των μελών της οικογένειας. Όσο μεγαλύτερη είναι η συμμετοχή των μελών της οικογένειας, τόσο αποτελεσματικότερη είναι η διαδικασία ασφάλισης σημαντικών κινδύνων σε μια οικογενειακή επιχείρηση.

6 χρόνια μετά την κυκλοφορία του πρώτου σας βιβλίου «Η διαδικασία διαδοχής στις οικογενειακές επιχειρήσεις», στις αρχές Μαρτίου 2022 κυκλοφόρησε το δεύτερο βιβλίο σας για τις οικογενειακές επιχειρήσεις με τίτλο: «Προετοιμάζοντας τη διαδοχή». Ποιο είναι το περιεχόμενό του;

Το βιβλίο περιγράφει την ιστορία μιας οικογένειας που μέσα από συγκρούσεις καταφέρνει να υλοποιήσει μια σωστή διαδοχή στην επόμενη γενιά.

Στη συγκεκριμένη οικογενειακή επιχείρηση η ενθρόνιση του διαδόχου δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση. Ο ιδρυτής – «βασιλιάς» αντιστεκόταν σθεναρά στην αλλαγή ηγεσίας. Ευτυχώς οι ήρωες του βιβλίου μας, ο κ. Βασίλης (πατέρας) και ο Νεκτάριος (γιός) είχαν δύο πολύτιμους συμβούλους στην διάθεσή τους, που τους υπενθύμιζαν συνεχώς θεμελιώδεις αξίες όπως επικοινωνία, οργάνωση, ψυχραιμία, επιμονή και υπομονή.

Μέσα από την ιστορία τους αντιλαμβάνεται κανείς τη δύσκολη πορεία μέσα από το δύσβατο μονοπάτι της διαδοχής έως την τελική, επιτυχημένη έκβαση.

Γιατί η διαδοχή τελικά αποτελεί πρόβλημα για τις οικογενειακές επιχειρήσεις;

Το επιβεβαιώνουν τα διεθνή στατιστικά στοιχεία: 3 στις 10 οικογενειακές επιχειρήσεις επιβιώνουν και περνούν στη 2^η γενιά, μόνον 1 στις 10 μεταβιβάζεται στην 3^η γενιά και 3 στις 100 καταλήγουν να επιβιώσουν και να περάσουν στην 4^η γενιά. Κι αυτό γιατί δεν υλοποιείται σωστά η διαδικασία της διαδοχής.

Υπάρχουν δηλαδή συγκεκριμένοι λόγοι αποτυχίας της διαδοχής;

Μπορώ να σας αναφέρω πέντε (5) από αυτούς.

1. ιδιοκτήτρια οικογένεια θεωρεί ότι η αλλαγή ηγεσίας είναι μάλλον «επικίνδυνο» πράγμα, οπότε το αναβάλλει διαρκώς,
2. η επόμενη γενιά έχει κουραστεί από την παρουσία της προηγούμενης και δεν έχει κουράγιο να υλοποιήσει μια σωστή διαδικασία διαδοχής,
3. τα μέλη της οικογένειας «τα ξέρουν όλα», οπότε «ξέρουν» πως να υλοποιήσουν και τη διαδοχή, πράγμα εκ των πραγμάτων αδύνατο,
4. οι περισσότεροι νομίζουν ότι η διαδοχή είναι μια σύντομη διαδικασία, ενώ μπορεί να διαρκέσει μερικά χρόνια, και,
5. ο γονιός θέλει να είναι δίκαιος με τα παιδιά του και διανέμει τις μετοχές σε ίσα ποσοστά σε όλους, είτε εργάζονται είτε δεν εργάζονται στην οικογενειακή επιχείρηση.

Οπότε, πως μπορεί να υλοποιηθεί μια σωστή διαδικασία διαδοχής;

Η έναρξη της διαδικασίας της διαδοχής είναι πρώτη και σημαντική απόφαση πρέπει να ληφθεί από το σύνολο των μελών της οικογένειας και πρέπει να είναι συλλογική. Αφού εξασφαλισθεί η συναίνεση όλων των μελών της οικογένειας και η συμμετοχή τους στη διαδικασία, τότε τα στάδια υλοποίησης μιας σωστής διαδικασίας διαδοχής, είναι:

1. Η αξιολόγηση και η βελτίωση της υγείας της οικογένειας και της επιχείρησης.
2. Η επιλογή και η κατάλληλη προετοιμασία του υποψηφίου διαδόχου και των άλλων παιδιών.
3. Η δημιουργία της σύγχρονης επιχείρησης, με τη δημιουργία κανόνων που θα διέπουν: α) τις σχέσεις της οικογένειας με την επιχείρηση και β) τη διοίκηση και την καθημερινή διαχείριση της επιχείρησης. Ουσιαστικά η διαδικασία ολοκληρώνεται με ένα πολύ κρίσιμο θέμα: με την ανάπτυξη των κατάλληλων «πολιτικών» που θα συμφωνηθούν μεταξύ των μελών της οικογένειας, για την αποτροπή συγκρούσεων και για τον καθορισμό του μελλοντικού τρόπου διακυβέρνησης της οικογενειακής επιχείρησης.

Φυσικά αυτά τα τρία πολύ βασικά στάδια αναλύονται σε επιμέρους ενέργειες, ενώ η μεθοδολογία υποβοήθησης μιας οικογενειακής επιχείρησης για την υλοποίηση μιας σωστής διαδικασίας διαδοχής, προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε οικογενειακής επιχείρησης. Γι’ αυτό το λόγο πρέπει να γίνει κατανοητό από ιδρυτές και υποψηφίους διαδόχους ότι η σωστή διαδικασία διαδοχής είναι μια μακροχρόνια διαδικασία και όχι ένα απλό γεγονός.

Κατά τη μεθοδολογία σας, ποιες μπορούν να είναι οι επιμέρους ενέργειες;

Ελπίζω το ακόλουθο σχήμα να είναι διαφωτιστικό για το πλήθος των ενεργειών που υλοποιούνται στο πλαίσιο υλοποίησης μιας σωστής διαδικασίας διαδοχής:

Με κόκκινο έχουμε σημειώσει το ρόλο του ιδρυτή μετά την αποχώρησή του. Θέλουμε να έχει συμβουλευτικό ρόλο προς τα μέλη της επόμενης γενιάς και να μην ασχολείται με την καθημερινότητα. Αλλιώς αναιρεί τη δική του προσπάθεια για τη μεταβίβαση της ηγεσίας στην επόμενη γενιά.

Είναι δεκτικοί οι ιδρυτές και οι υποψήφιοι διάδοχοι στην έναρξη της διαδικασίας της διαδοχής;

Θα σας έλεγα όχι.

Για το λόγο αυτό, και κυρίως για να ευαισθητοποιήσουμε οικογενειακές επιχειρήσεις, προσφέρουμε μια ΔΩΡΕΑΝ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ σε όποια οικογενειακή επιχείρηση στην Κύπρο επιθυμεί να δει από πρώτο χέρι το μέγεθος του προβλήματος της διαδοχής. Αρκεί να επικοινωνήσει μαζί μας, είτε στο [email protected] είτε στον αριθμό τηλεφώνου (0030) 6944334475.

Σημειώστε ότι η οικογενειακή επιχείρηση που θα επικοινωνήσει μαζί μας, δεν έχει καμία απολύτως δέσμευση απέναντί μας.

«Μεταβίβασε τις αξίες σου και όχι μόνο την περιουσία σου»: ήταν μια προτροπή στο πρώτο σας βιβλίο προς τους ιδρυτές οικογενειακών επιχειρήσεων. Πόσο επηρεάζει την καλή διαδοχή η μεταβίβαση ηθικής και αξιών από γενιά σε γενιά;

Θα σας έλεγα αβίαστα ότι η μεταβίβαση των αξιών από την πρεσβύτερη στη νεότερη γενιά, είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για μια σωστή διαδοχή.

Δίχως ηθικό και αξιακό υπόβαθρο οι πιθανότητες επιτυχημένης διαδοχής μειώνονται κατακόρυφα.

Μην ξεχνάτε ότι η μεταβίβαση/διανομή της περιουσίας είναι τεχνικό θέμα, όταν ο κάτοχός της αποφασίσει να τη μοιράσει. Αντίθετα, η μεταβίβαση των αξιών είναι έργο ζωής για τον ιδρυτή, ιδιαίτερα δύσκολο, το οποίο μάλιστα πρέπει να ξεκινά την ημέρα γέννησης των παιδιών του.

Από την εμπειρία σας, ποια πιστεύετε ότι είναι η βασική προϋπόθεση για να υλοποιηθεί η μεθοδολογία σωστής διαδοχής που μας προτείνετε;

Ένα και μόνον πράγμα: η απόφαση για την υλοποίηση της διαδοχής να είναι συλλογική. Αν έστω και ένα μέλος της οικογένειας δεν συμφωνεί με τη συμμετοχή του στη διαδικασία, τότε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα αποτυχίας και δημιουργίας σφοδρών συγκρούσεων, έως και καταστροφή της επιχείρησης.

Υπάρχει τρόπος για να κατανοήσουν και να πεισθούν όλα τα μέλη της οικογένειας για την ανάγκη υλοποίησης μιας σωστής διαδικασίας διαδοχής;

Το μέσον προς αυτή την κατεύθυνση είναι η δημιουργία του «Οικογενειακού Συμβουλίου». Το «Οικογενειακό Συμβούλιο» είναι το forum συζήτησης όλων των μελών της οικογένειας, το οποίο λειτουργεί με συγκεκριμένους κανόνες και βοηθά τα μέλη της οικογένειας να επικοινωνούν και όχι απλά να συζητούν. Έτσι, όλοι ανεξαιρέτως έχουν την ευκαιρία να λαμβάνουν με συλλογικό και υπεύθυνο τρόπο τις αποφάσεις για την οικογενειακή επιχείρηση.

Άλλωστε, με το «Οικογενειακό Συμβούλιο» χτίζεται μια ισχυρότερη οικογένεια και μια δυνατότερη επιχείρηση, με αποτέλεσμα σταδιακά η οικογενειακή επιχείρηση να δουλεύει λιγότερο προσωποκεντρικά. Επίσης, συμβάλλει στον ορθότερο προγραμματισμό της μελλοντικής ιδιοκτησίας της επιχείρησης, παίζει ρόλο καταλύτη στην ενεργό συμμετοχή της οικογένειας στην επιχείρηση, ενώ διατηρεί τις οικογενειακές αξίες, τις παραδόσεις και την ιστορία της.

Ο μεν διάδοχος θα επιλεγεί και θα προετοιμασθεί κατάλληλα. Με τον ιδρυτή τι γίνεται;

Η απάντηση είναι ότι «δεν σκοτώνουμε τα άλογα όταν γεράσουν». Αυτό σημαίνει ότι ο ιδρυτής θα πρέπει να εργάζεται ΓΙΑ την επιχείρηση, αλλά ΟΧΙ ΣΤΗΝ επιχείρηση. Είναι υποχρεωμένος μετά την αποχώρησή του από την ενεργό διαχείριση της οικογενειακής επιχείρησης να εντοπίζει επιχειρηματικές ευκαιρίες και να τις μεταφέρει ως ιδέες προς διερεύνηση στην επόμενη γενιά. Και φυσικά να είναι διαθέσιμος για την παροχή της γνώμης του και τη μεταφορά της εμπειρίας του σε σημαντικά θέματα που απασχολούν την επόμενη γενιά.

Ποιο είναι τελικά το μήνυμα που θα θέλατε να δώσετε σε ιδρυτές και υποψηφίους διαδόχους οικογενειακών επιχειρήσεων στη χώρα μας;

Ότι η σωστή διαδοχή δεν είναι ένα γεγονός, αλλά μια μακροχρόνια διαδικασία.

Μια μακροχρόνια διαδικασία συνεργασίας όλων των μελών της οικογένειας, που έχει αναγνωρίσιμα βήματα και ορόσημα και η οποία μπορεί να υλοποιηθεί επιτυχώς με την εφαρμογή συγκεκριμένης μεθοδολογίας.

Γι’ αυτό το λόγο οι επιτυχημένες διαδοχές υλοποιούνται από οικογένειες που ξεκινούν εγκαίρως την αντιμετώπιση του προβλήματος. Άλλωστε, το μυστικό στον επιτυχημένο σχεδιασμό διαδοχής, αν υπάρχει τέτοιο, είναι η αφιέρωση ενός επαρκούς χρονικού διαστήματος για να υλοποιηθεί με τον σωστό τρόπο, έτσι ώστε τα σχέδια που θα συμφωνηθούν να μπορέσουν να λειτουργήσουν.

Τελικά, όλοι σε κάθε οικογενειακή επιχείρηση πρέπει να καταλάβουν ότι η διαδοχή είναι μια ομαδική εργασία που απαιτεί ΥΠΟΜΟΝΗ και ΕΠΙΜΟΝΗ.