Εγκεφαλικοί όγκοι: Τα συμπτώματα που πρέπει να σας ανησυχήσουν

Ακολουθήστε μας στο Linkedin και συνδεθείτε με άλλους επαγγελματίες του κλάδου

Γράφει ο Δρ. Γ. Φ. Χατζηγεωργίου, Επίκουρος Καθηγητής Νευροχειρουργικής

• Τι είναι η παγκόσμια ημέρα κατά των εγκεφαλικών όγκων;

Κάθε χρόνο η 8η Ιουνίου είναι καθιερωμένη ως η Παγκόσμια Ημέρα κατά των Εγκεφαλικών Όγκων. Η ημέρα αυτή έχει σκοπό να ενημερώσει τον κόσμο και να αυξήσει την ευαισθητοποίησή του ως προς το θέμα αυτό. Επίσης, στοχεύει στο να τιμήσει τον αγώνα όσων πάσχουν από εγκεφαλικούς όγκους, όπως και τους συγγενείς που αγωνίζονται στο πλάι τους.

• Πώς προκύπτουν οι όγκοι εγκέφαλου;

Οι όγκοι εγκέφαλου προκύπτουν όταν κάποιο κύτταρο του νευρικού συστήματος αρχίζει να πολλαπλασιάζεται σε μη ελεγχόμενο ρυθμό. Οι όγκοι εγκέφαλου προκύπτουν είτε από τα εγκεφαλικά κύτταρα, είτε από το περίβλημα του εγκεφάλου (μήνιγγα), είτε αφορούν μεταστάσεις από απομακρυσμένα όργανα.

• Ποσό συχνοί είναι οι εγκεφαλικοί όγκοι;

Περίπου 7 στους 100.000 κατοίκους στον γενικό πληθυσμό πάσχουν από κάποιας μορφής εγκεφαλικό όγκο, ενώ οι κακοήθεις αποτελούν περίπου το 2% επί του συνόλου των κακοηθών όγκων του ανθρωπίνου σώματος.

• Τι προκαλεί τους εγκεφαλικούς όγκους και υπάρχουν τρόποι πρόληψης;

Τα σημερινά επιστημονικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι οι εγκεφαλικοί όγκοι αναπτύσσονται μετά από συσσωρευμένες γενετικές μεταλλάξεις, που οδηγούν το νευρικό κύτταρο σε ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό. Οι μεταλλάξεις αυτές μπορεί να προκληθούν είτε από γενετική προδιάθεση, είτε από περιβαλλοντολογικούς παράγοντες.

Τα μέχρι τώρα δεδομένα δείχνουν κάποια συσχέτιση με υψηλές δόσεις ακτινοθεραπείας ή μακροχρόνια έκθεση σε συγκεκριμένους χημικούς παράγοντες. Η έγκαιρη διάγνωση και η ορθή αντιμετώπιση είναι τα κλειδιά για την βέλτιστη έκβαση ενός ασθενούς με εγκεφαλικό όγκο.

• Είναι όλοι οι όγκοι εγκεφάλου κακοήθεις;

Οι όγκοι που προκύπτουν από το περίβλημα του εγκεφάλου (μήνιγγα) είναι συνήθως καλοήθεις, και ονομάζονται μηνιγγιώματα. Αντιθέτως, οι όγκοι που προκύπτουν από τα εγκεφαλικά κύτταρα (ενδοεγκεφαλικοί όγκοι) είναι συνήθως κακοήθεις.

Οι συχνότεροι κακοήθεις εγκεφαλικοί όγκοι είναι τα γλοιώματα. Αναλόγως του βαθμού κακοήθειας ενός γλοιώματος και της ταχύτητας αναπαραγωγής του μπορεί να ταξινομηθεί σε τέσσερα στάδια (Grade 1-4). Γλοιώματα σταδίου 1 και 2 θεωρούνται χαμηλής κακοήθειας, ενώ 3 και 4 υψηλής κακοήθειας.

• Τι συμπτώματα θα ανησυχήσουν έναν ασθενή ώστε να πάει στον γιατρό;

Οι εγκεφαλικοί όγκοι μπορούν να δώσουν κάποια άτυπα γενικά συμπτώματα, όπως πονοκέφαλο, ναυτία, ζάλη ή όταν πιέζουν κάποιο λειτουργικό κέντρο να οδηγήσουν σε αδυναμία στο χέρι ή το πόδι ή και δυσκολία στην ομιλία. Επίσης, σε πολλές περιπτώσεις ένας όγκος πρωτοεκδηλώνεται με κάποια επιληπτική κρίση ή αλλαγές στην συμπεριφορά ενός ασθενούς.

• Πώς γίνεται η διάγνωση ενός εγκεφαλικού όγκου;

Η εξέταση εκλογής για την διάγνωση ενός εγκεφαλικού όγκου είναι η Μαγνητική Τομογραφία. Πολλές φορές βέβαια, η πρώτη διάγνωση μπορεί να γίνει και με μια Αξονική Τομογραφία. Ενώ υπάρχουν και άλλες πιο εξειδικευμένες απεικονιστικές εξετάσεις που βοηθούν στον χειρουργικό σχεδιασμό, όπως η λειτουργική μαγνητική τομογραφία και δεσμιδογραφία, στις οποίες ο νευροχειρουργός αξιολογεί ποσό κοντά στα κέντρα κίνησης ή ομιλίας βρίσκεται ο όγκος. Επίσης, η μαγνητική φασματοσκοπία, παρέχει πληροφορίες για το είδος και την σύσταση του όγκου προεγχειρητικά.

• Ποιοι τρόποι αντιμετώπισης υπάρχουν;

Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις που διαγνωστεί ένας εγκεφαλικός όγκος, απαιτείται η χειρουργική λήψη υλικού για ιστολογική επιβεβαίωση (βιοψία). Στις περισσότερες μάλιστα των περιπτώσεων, συνιστάται η χειρουργική αφαίρεση όσο γίνεται περισσότερης ποσότητας του όγκου.

Πολυκεντρικές μελέτες έχουν δείξει ότι η αφαίρεση >90% ενός κακοήθους εγκεφαλικού όγκου συνοδεύεται με καλύτερη έκβαση συγκριτικά με τους ασθενείς που υποβλήθηκαν μόνο σε βιοψία ή μερική αφαίρεση του όγκου. Μετεγχειρητικά για όλα τα υψηλής κακοήθειας γλοιώματα (Σταδίου 3 ή 4) απαιτείται ο συνδυασμός χημείο- και ακτινοθεραπείας.

• Ποιες είναι οι νεότερες εξελίξεις στην χειρουργική αντιμετώπιση των εγκεφαλικών όγκων;

Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια έχουμε προσθέσει καινούρια όπλα στην χειρουργική μας φαρέτρα για την αντιμετώπιση τον εγκεφαλικών όγκων. Για παράδειγμα η χρήση ρομποτικής νευροπλοήγησης, ώστε να καθοδηγείται ο νευροχειρουργός με ακρίβεια χιλιοστού ακριβώς στην περιοχή που υπάρχει η παθολογία είναι κάτι που πλέον διεθνώς θεωρείται εκ των ουκ άνευ σε κάθε χειρουργείο εγκεφάλου.

Επίσης, είχα την τύχη να εξειδικευτώ σε πιο προηγμένες χειρουργικές τεχνικές στο Weill Cornell/New York Presbyterian των ΗΠΑ, όπως η χρήση της ενδοσκοπικής νευροχειρουργικής για την αφαίρεση συγκεκριμένων όγκων μέσα από την μύτη του ασθενούς, χωρίς ουσιαστικά εξωτερικές τομές ή καταστροφή του φυσιολογικού εγκεφάλου.

Επίσης, εφαρμόζουμε την χρήση ειδικής χρωστικής που χρωματίζει τον κακοήθη όγκο και τον καθιστά πιο ευδιάκριτο κατά την διάρκεια του χειρουργείου, ώστε να είναι δυνατή η μέγιστη αφαίρεσή του με ασφάλεια. Τέλος, όταν ο όγκος βρίσκεται κοντά σε κέντρα κίνησης ή ομιλίας υπάρχει πλέον η δυνατότητα να διατηρεί ο ασθενής τις αισθήσεις του (awake craniotomy) κατά την διάρκεια του χειρουργείου και να ελέγχουμε σε real time τις λειτουργίες του, ώστε να εκμηδενίσουμε την πιθανότητα πρόκλησης της οποιαδήποτε νευρολογικής βλάβης κατά την αφαίρεση του όγκου.

• Ποια είναι η πραγματικότητα σήμερα για τον τόπο μας και τι προσδοκίες πρέπει να έχουμε;

Γυρνώντας πίσω στον τόπο μας το 2018 μετά από πολλά χρόνια στην Γερμανία και τις ΗΠΑ, το όραμά μου ήταν ο ασθενής να μπορεί να λάβει ανάλογης ποιότητας υπηρεσία στον τομέα της Νευροχειρουργικής και εδώ στην χωρά μας, με αυτή που λαμβάνει ο μέσος ασθενής στις χώρες που εργάστηκα.

Η αλήθεια είναι πως πλέον, και στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών και στο Απολλώνειο Νοσοκομείο Λευκωσίας που χειρουργώ, η τεχνολογική υποστήριξη και τεχνογνωσία που υπάρχει είναι ανάλογη των πλέον προηγμένων κέντρων του εξωτερικού. Σε κάθε περίπτωση για μεμονωμένες σύνθετες περιπτώσεις διατηρούμε ανοιχτούς δίαυλους επικοινωνίας με τα κέντρα της Γερμανίας και ΗΠΑ που εργάστηκα, ώστε να υποστηριχθούν αναλόγως εφόσον κριθεί απαραίτητο.

Πρέπει όλοι να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχει πλέον στην ιατρική το “one man show” και η αλληλοσυνεργασία μεταξύ ιατρών και κέντρων είναι πάντοτε προς όφελος του ασθενούς.

• Τι νέα όπλα θα πρέπει να αναμένουν οι ασθενείς στο κοντινό μέλλον σχετικά με την αντιμετώπιση τους;

Πέραν από τις χειρουργικές εξελίξεις, έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα προόδου στον τομέα της μοριακής σταδιοποίησης των εγκεφαλικών όγκων, ώστε να λαμβάνει ο κάθε ασθενής μια πιο προσωποποιημένη θεραπεία (targeted personalized treatment). Eπίσης, και στον τομέα της χημειοθεραπείας και ακτινοθεραπείας εφαρμόζονται πλέον ειδικά πρωτόκολλα και τεχνικές που αυξάνουν σημαντικά τον χρόνο επιβίωσης και την ποιότητα ζωής των ασθενών αυτών.

• Ποια είναι η επιβίωση των ασθενών με εγκεφαλικούς όγκους;

Η αλήθεια είναι ότι την ερώτηση αυτή την ακούω σχεδόν πάντα από τους ασθενείς μου και τους συγγενείς τους και ποτέ δεν δίνω ένα συγκεκριμένο νούμερο. Ο λόγος δεν είναι ότι αποφεύγω την απάντηση, αλλά η επιβίωση που υπάρχει στις μελέτες είναι απλά ένας μέσος ορός.

Ασφαλώς υπάρχει ένα εύρος που πρέπει να γνωρίζουν όλες οι πλευρές, αλλά ο κάθε ασθενής είναι ξεχωριστός και έχει μια εξατομικευμένη αντιμετώπιση και κανείς δεν μπορεί να μιλήσει με συγκεκριμένα νούμερα και αριθμούς. Όλοι έχουμε ασθενείς, που έχουν διαψεύσει τις στατιστικές και αυτό δίνει δύναμη και κουράγιο σε όλους μας.

Δρ. Γ. Φ. Χατζηγεωργίου
Επίκουρος Καθηγητής Νευροχειρουργικής
Ιατρικό Κέντρο Αθηνών
Απολλώνειο Νοσοκομείο Λευκωσίας
www.brain-spine-surgery.com