Οι Παγκόσμιοι Κίνδυνοι για το 2024. Η θεωρία του «Μαύρου Κύκνου»

Ακολουθήστε μας στο Linkedin και συνδεθείτε με άλλους επαγγελματίες του κλάδου

Με την αρχή του 2024, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα έτος που φέρει το βάρος της αβεβαιότητας, μια περίοδος που χαρακτηρίζεται από μεγάλες προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες. Σε αυτό το πλαίσιο, η θεωρία του «Μαύρου Κύκνου» καθίσταται περισσότερο σχετική από ποτέ, προσφέροντας μια πολύτιμη προοπτική για την κατανόηση και τη διαχείριση των απρόβλεπτων γεγονότων που μπορεί να μας επηρεάσουν σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ο Μαύρος Κύκνος: Μία Εισαγωγή

Η θεωρία του «Μαύρου Κύκνου», όπως διατυπώθηκε το 2007 από το Λιβανέζο ακαδημαϊκό και συγγραφέα, Νατζίμπ Ταλέμπ, αναδεικνύει την έννοια των απροσδόκητων, σπάνιων γεγονότων με βαθιές και εκτεταμένες επιπτώσεις. Η αναφορά στους μαύρους κύκνους προέρχεται από μια εποχή που υπήρχε η πεποίθηση ότι οι κύκνοι ήταν αποκλειστικά λευκοί, μέχρι που η ανακάλυψη τους στην Αυστραλία το 1697 από Ολλανδούς εξερευνητές, ανέτρεψε αυτή την πεποίθηση, δίνοντας μια νέα διάσταση στο αναμενόμενο και στην προβλεψιμότητα. Έτσι, καθιερώθηκε η μεταφορική έννοια του μαύρου κύκνου να σημαίνει κάτι σπάνιο, σχεδόν ανύπαρκτο, απρόβλεπτο στα όρια του απίθανου!

Στη γλώσσα της διαχείρισης κινδύνων ο μαύρος κύκνος αποτελεί ένα γεγονός ασυνήθιστο, μη αναμενόμενο, πρωτοφανές, το οποίο έχει μεγάλο αντίκτυπο, αλλά, εκ των υστέρων θεωρείται προβλέψιμο! To μαύρο χρώμα των κύκνων αποτυπώνει συμβολικά το σκοτάδι που σχετίζεται με το άγνωστο και το απρόβλεπτο, τονίζοντας την ανθρώπινη ανάγκη να υποθέτει έναν βαθμό προβλεψιμότητας και τάξης στον κόσμο μας που τις πλείστες των περιπτώσεων απλά δεν υπάρχει!

Τα γεγονότα τύπου «Μαύρου Κύκνου» χαρακτηρίζονται από τη σπανιότητα τους – βρίσκονται δηλαδή εκτός του πεδίου των κανονικών μας προσδοκιών και προβλέψεων. Η σπανιότητά τους τονίζεται δε από το γεγονός ότι κανένα ιστορικό προηγούμενο δεν μπορεί να προβλέψει επαρκώς την εμφάνισή τους. Ένα κλασσικό παράδειγμα εδώ είναι η εμφάνιση του διαδικτύου. Αρχικά δεν δόθηκε μεγάλη σημασία σε αυτό, αλλά άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο ζούμε, εργαζόμαστε και επικοινωνούμε, αποδεικνύοντας το τεράστιο δυναμικό που μπορεί να έχει ένα γεγονός τύπου «Μαύρου Κύκνου».

Όταν συμβαίνουν τα γεγονότα τύπου «Μαύρου Κύκνου», οι επιπτώσεις τους είναι βαθιές και ευρείας εμβέλειας. Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 αποτελεί ένα κλασικό παράδειγμα. Δεν ήταν απλά μια ακόμη οικονομική ύφεση, αλλά ένα καταστροφικό γεγονός που πυροδότησε μια παγκόσμια ύφεση, επηρεάζοντας εκατομμύρια ζωές και αναδιαμορφώνοντας τα οικονομικά συστήματα παγκοσμίως.

Τέλος , ίσως το πιο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό των γεγονότων «Μαύρου Κύκνου» είναι ότι, παρά την αδυναμία πρόβλεψης τους, συχνά φαίνονται προβλέψιμα εκ των υστέρων. Μετά την εμφάνισή τους, διατυπώνονται εξηγήσεις και δικαιολογίες για το γιατί συνέβησαν, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει σε μια επικίνδυνη ψευδή αίσθηση ασφάλειας. Αυτή η αναδρομική προβλεψιμότητα υπογραμμίζει την περίπλοκη φύση της κατανόησης και της πρόβλεψης των γεγονότων αυτών.

Ας πάρουμε για παράδειγμα την πρόσφατη μεγάλη θεομηνία στη χώρα μας. Κοιτάζοντας τις εικόνες από την κακοκαιρία Ντάνιελ, ποιος περίμενε το μέγεθος, την έκταση και το αντίκτυπο αυτής της καταστροφής πριν να συμβεί; Πιθανώς κανείς, ασχέτως εάν εκ των υστέρων πολλοί θεώρησαν ότι ήταν αναμενόμενη. Ήταν ένας κλασσικός «μαύρος κύκνος» …

Αλλά πόσο σπάνια και απρόσμενη είναι πλέον μια φυσική καταστροφή αυτής της κλίμακας τον 21ο αιώνα που διανύουμε; Μήπως πια δεν είναι ένας μαύρος κύκνος αλλά μετατρέπεται σε ένα πιο συνηθισμένο φαινόμενο;

Η Σημασία των Μαύρων Κύκνων στη Σύγχρονη Κοινωνία

Στη σύγχρονη εποχή, η θεωρία του Μαύρου Κύκνου αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς η παγκοσμιοποίηση, η τεχνολογική πρόοδος και οι περιβαλλοντικές αλλαγές δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου τα απροσδόκητα γεγονότα μπορούν να έχουν ασύλληπτες συνέπειες.

Το παγκόσμιο τοπίο είναι γεμάτο δυστυχώς με παραδείγματα που επιβεβαιώνουν την όλο και συχνότερη έλευση των Μαύρων Κύκνων: Από τα τεχνολογικά άλματα μέχρι την παγκόσμια πανδημία, ο 21ος αιώνας έχει γίνει μάρτυρας γεγονότων που κάποτε θεωρούνταν ιδιαίτερα απίθανα, αλλά είχαν βαθιές κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνέπειες. Η πανδημία του COVID-19, για παράδειγμα, αποτελεί την επιτομή ενός σύγχρονου γεγονότος Μαύρου Κύκνου — ευρέως απρόβλεπτη, με εκτεταμένη επίδραση σε όλο τον κόσμο, αλλάζοντας θεμελιωδώς τον τρόπο με τον οποίο ζούμε, εργαζόμαστε και αλληλοεπιδρούμε.

Σύμφωνα με τον αντασφαλιστικό κολοσσό – Munich Re – από Ιανουάριο μέχρι και Σεπτέμβριο του 2023 στην Ευρώπη και τη Mέση Ανατολή είχαμε 7 φυσικές καταστροφές που ξεπέρασαν το 1 δις σε ασφαλισμένους κινδύνους ανά γεγονός.

Δυστυχώς, ο παγκόσμιος χάρτης των φυσικών καταστροφών, αλλά και η συχνότητα έλευσης τους πλέον δεν μας αφήνουν περιθώρια για ψευδαισθήσεις.

Παγκόσμιοι Κίνδυνοι και Μαύροι Κύκνοι

Δυστυχώς, οι φυσικές καταστροφές δεν είναι το μόνο πιόνι στην σκακιέρα των παγκόσμιων κινδύνων που δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα για το μέλλον μας. Ζούμε σε ένα κόσμο που υψώνει τη γροθιά του – όπου και αν βρίσκεται σε αυτό τον πλανήτη – διεκδικώντας τη συνέχεια και τη ζωή μέσα από την τραγική αντιξοότητα του πολέμου, της πείνας, της έλλειψης πόρων.

Ζούμε σε έναν κόσμο που συγκλονίζεται από μεγάλης εκτάσεως και εντάσεως φυσικές καταστροφές, πλημμύρες, τυφώνες, τσουνάμι, φωτιές που κατακαίνε τα δάση και τα ζώα.

Ζούμε σε έναν κόσμο γεμάτο ατυχήματα, προκαλούμενα είτε από τον άνθρωπο είτε όχι, μικρά ή και πολύ μεγάλα κι αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει αφού η έννοια του ατυχήματος αποτελεί μέρος της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Ζούμε σε έναν κόσμο πολιτικά ασταθή – γεμάτο εύθραυστες ισορροπίες και κοινωνικές ανισότητες – με πολέμους, εξεγέρσεις, ρατσισμό, πρόσφυγες, φονταμενταλιστές και παρανοϊκούς ηγέτες και αυτό συμβαίνει εξ απαρχής της ανθρωπότητας και επίσης δεν πρόκειται να αλλάξει όσο η ζωή, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το διεθνές δίκαιο είναι έννοιες θεωρητικές και αναλώσιμες.

Ζούμε σε έναν κόσμο που βίωσε μια πανδημία, όπου ο μαζικός θάνατος μας έχει στιγματίσει, μας έχει φοβίσει, και μας έχει αλλάξει, χωρίς εγγυήσεις αν κάποια νέα μια πανδημία θα μας χτυπήσει την πόρτα.

Ζούμε σε έναν κόσμο, που πλέον λειτουργεί στο διαδίκτυο, τα κοινωνικά δίκτυα, στις τηλεδιασκέψεις και σε λίγο στο “METAVERSE” και την τεχνητή νοημοσύνη και αυτό αλλάζει την διεπαφή και την αλληλεξάρτηση των πάντων γύρω μας.

Με μια σύντομη ματιά στην ετήσια αναφορά των Διεθνών Κινδύνων του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για το 2024, διαπιστώνουμε ότι η ανθρωπότητα για την επόμενη δεκαετία σύμφωνα με τα υπάρχοντα δεδομένα -και χωρίς εκπλήξεις- αναμένεται να αντιμετωπίσει ως σημαντικότερους 3 περιβαλλοντικούς κινδύνους :

1) Την αποτυχία των συντονισμένων δράσεων για την αποτροπή της κλιματικής αλλαγής

2) Τα ακραία καιρικά φαινόμενα

3) Την απώλεια της βιοποικιλότητας και επιπλέον

4) Την περαιτέρω διάβρωση της κοινωνικής συνοχής

5) Την βιοποριστική κρίση (έλλειψη εισοδημάτων)

6) Τις μολυσματικές ασθένειες

7) Την περαιτέρω καταστροφή του περιβάλλοντος από τον άνθρωπο

8) Τις κρίσεις που σχετίζονται με φυσικούς πόρους

9) Τις κρίσεις χρέους

10 ) Τις γεωοικονομικές αντιπαραθέσεις

Αν προσθέσουμε στην εξίσωση των διεθνών κινδύνων την ραγδαία αλλαγή που επιφέρει η τεχνολογία καθώς και τους ιδιαιτέρως κοστοβόρους κυβερνοκινδύνους που την συνοδεύουν, τότε η αυξημένη εξάρτηση των σύγχρονων meta covid κοινωνιών από την τεχνολογία αποτελεί ακόμα έναν παράγοντα συστημικού κινδύνου σε παγκόσμια κλίμακα που μπορεί να γεννήσει κάποιους «Μαύρους Κύκνους» στο μέλλον!

Ιδιωτική Ασφάλιση και Μαύροι Κύκνοι

Σε αυτό το τοπίο της αβεβαιότητας, η ιδιωτική ασφάλιση γίνεται όχι μόνο ένα προστατευτικό δίχτυ ασφαλείας αλλά και ένα κρίσιμο εργαλείο στο οπλοστάσιο της ανθρωπότητας ενάντια στο απρόβλεπτο. Αντιπροσωπεύει μια πολύ συγκεκριμένη απάντηση στους αόρατους φόβους της εποχής μας, προσφέροντας ένα φράγμα ενάντια στις εκάστοτε εμφανίσεις των μαύρων κύκνων. Η πρόσφατη ιστορία του κόσμου μας που διακρίνεται από γεγονότα όπως: Η έκρηξη του dot-com bubble στις αρχές του 2000s, η απρόβλεπτη άνοδος του Διαδικτύου, και πιο πρόσφατα, η πανδημία του COVID-19, απέδειξε πως σε κάθε ένα από αυτά, ο ρόλος της ιδιωτικής ασφάλισης ήταν κρίσιμος. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID-19, η ιδιωτική ασφάλιση υγείας έπαιξε σημαντικό ρόλο στην παροχή πρόσβασης σε ιατρική φροντίδα, συμπεριλαμβανομένων των τεστ COVID-19, νοσοκομειακών δαπανών και άλλων ιατρικών αναγκών. Κατά τη διάρκεια φυσικών καταστροφών όπως οικονομικές κρίσεις, πυρκαγιές ή σεισμοί, η ασφάλιση περιουσίας μπορεί να καλύψει τις ζημίες στο σπίτι και την προσωπική περιουσία των ασφαλισμένων. Κατά τη διάρκεια της έξαρσης του SARS το 2003 και του COVID-19, για παράδειγμα, η ασφάλιση διακοπής λειτουργίας / εργασιών των επιχειρήσεων διαδραμάτισε κρίσιμο ρόλο στη μείωση των απωλειών για εταιρείες σε όλο τον κόσμο.

Καθώς αντιμετωπίζουμε το μέλλον, οι στρατηγικές της βιομηχανίας της ιδιωτικής ασφάλισης θα πρέπει να εξελιχθούν παράλληλα με τα γεγονότα. Καταρχάς, η διαφοροποίηση στα ασφάλιστρα καθώς και η επένδυση σε εργαλεία προγνωστικής ανάλυσης μπορεί να προσφέρει σωστή εκτίμηση στα μεγέθη μελλοντικών κινδύνων, αν και πρέπει να αναγνωρίσουμε τα όρια αυτών των προβλέψεων. Τέλος, η δημιουργία μιας κουλτούρας συνεχούς προσαρμογής και μάθησης των νέων συνθηκών εντός της ασφαλιστικής βιομηχανίας μπορεί να την κρατήσει ένα βήμα μπροστά σε έναν κόσμο όπου η αλλαγή είναι η μόνη σταθερά.

Συμπεράσματα και Προοπτικές

Ας φανταστούμε λοιπόν ένα κόσμο όπου το ακραίο αποτελεί κανόνα και όχι εξαίρεση. Ένα κόσμο όπου κάθε μας βήμα καθοδηγείται από απρόβλεπτους πια παράγοντες και όχι από τους προβλέψιμους ρυθμούς της επιστήμης και της μέχρι τώρα εξέλιξης. Ένα κόσμο που αρχίζει πια να κλέβει κάτι από τα σενάρια της επιστημονικής φαντασίας και των φουτουριστικών ταινιών. Έναν κόσμο όπου η ριζοσπαστική καινοτομία, οι οικονομικές κρίσεις και αναταραχές, οι πανδημίες, οι συγκρούσεις και οι ανατροπές συμβαίνουν σε μεγάλη συχνότητα και έχουν μεγάλες επιπτώσεις. Σε ένα τέτοιο κόσμο, ο «Μαύρος Κύκνος» δεν είναι πια τόσο μαύρος…

Τι θα γινόταν λοιπόν εάν την νέα αβεβαιότητα αρχίζαμε να την εντάσσουμε στον ασφαλιστικό κλάδο, αντιμετωπίζοντας τη με καινοτομία, με ανθεκτικότητα και με προληπτικά μέτρα; Mια τέτοια στάση θα εξασφάλιζε όχι μόνο την επιχειρηματική επιβίωση του κλάδου σε ένα κόσμο με μαύρους κύκνους αλλά ενδεχομένως να τον περνούσε και στην αντίπερα όχθη, αυτή της ανάπτυξης και της ακμής!

Ο ασφαλιστικός κλάδος εμπλέκεται άμεσα σε όλο αυτό το παιχνίδι των μαύρων κύκνων και αυτό αποτελεί κάλεσμα για τον κλάδο μας να εξερευνήσει το ακραίο, να συλλέξει περισσότερα δεδομένα για το ακραίο, να προβλέψει καλύτερα το ακραίο και να σχεδιάσει καινοτόμες και κυρίως ουσιαστικές λύσεις γι’ αυτό.

*Επιμέλεια αφιερώματος: Μυρτώ Χαμπάκη, Advisory Partner, Experto Crede Consultants

Το αφιέρωμα δημοσιεύθηκε στο περιοδικό THE INSURER, τεύχος 15