Το φαινόμενο του Σεισμού και η ιστορία του

Ακολουθήστε μας στο Linkedin και συνδεθείτε με άλλους επαγγελματίες του κλάδου

Πρόκειται για ένα φαινόμενο που από τα αρχαία χρόνια μέχρι και σήμερα προκάλεσε μεγάλες καταστροφές και εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Είναι ένα φυσικό φαινόμενο που και μόνο η ιδέα του τρομάζει κάθε άνθρωπο, ίσως γιατί απειλεί πρώτα και κύρια την ίδια τη ζωή, τη δική μας και των αγαπημένων μας ανθρώπων, αλλά και το πιο σημαντικό υλικό αγαθό για κάθε άτομο, το σπίτι μας.

Σύμφωνα με τη μυθολογία τους σεισμούς προκαλούσε ο Εγκέλαδος, γιος του Ταρτάρου και της Γης και αρχηγός των Γιγάντων. Ο πιο γνωστός μύθος αναφέρει ότι η θεά Αθηνά σκότωσε τον Εγκέλαδο, και ακολούθως έριξε εναντίον του για να τον καταπλακώσει τη Σικελία. Σύμφωνα τον μύθο αυτό, κάθε φορά που ο Εγκέλαδος κινείτο και αναστέναζε μέσα στον τάφο του, προκαλούσε τους σεισμούς και τις εκρήξεις των ηφαιστείων.

Επιστημονικά τώρα, οι σεισμοί λαμβάνουν χώρα όταν δύο τεκτονικές πλάκες τρίβονται μεταξύ τους και εκδηλώνονται ρήγματα. Όσο μεγαλύτερο το ρήγμα, τόσο μεγαλύτερος ο σεισμός. Σε πλανήτες με στερεό φλοιό, όπως η Γη, οι σεισμοί προκαλούν ανατάραξη της επιφάνειας του φλοιού και ο σεισμός γίνεται έτσι αισθητός από τους ανθρώπους. Σεισμοί όμως συμβαίνουν και σε άλλα ουράνια σώματα όπως η Σελήνη, ο Άρης και ο Ήλιος.

Ο σεισμός στην αρχαία Ελλάδα και άλλα ιστορικά στοιχεία

Σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες Ελλήνων ιστορικών και φιλοσόφων αλλά και από ίχνη που άφησαν στο έδαφος και συναντάμε σε αρχαιολογικούς χώρους, γνωρίζουμε την ύπαρξη των σεισμών αλλά και τις απόψεις που είχαν για αυτό το φαινόμενο οι αρχαίοι Έλληνες. 

Σύμφωνα με τους ιστορικούς, η σεισμολογία γεννήθηκε στις ελληνικές πόλεις της αρχαίας Ιωνίας και της Κάτω Ιταλίας μαζί με τη φιλοσοφία και τη δημοκρατία γεγονός όχι παράξενο αφού εκεί εμφανίστηκαν οι πρώτοι φυσιοκράτες φιλόσοφοι, δηλαδή, οι πρώτοι φιλόσοφοι που έθεσαν ως στόχο τη μελέτη της φύσης. Οι ιστορικοί συμπεραίνουν ότι από τη στιγμή που στην περιοχή έζησαν οι πιο πάνω φιλόσοφοι, οι σεισμοί θα ήταν πολύ συνηθισμένο φυσικό φαινόμενο.

Κάποιες απόψεις αρχαίων Ελλήνων που αξίζει να αναφέρουμε είναι αυτές του Θαλή του Μιλήσιου (624-546 π.Χ.) που θεωρούσε το νερό υπεύθυνο για τη γένεση των σεισμών, του Αναξιμένη (585-525 π.Χ.) που πίστευε ότι η ίδια η Γη είναι υπεύθυνη για τους σεισμούς και του Πυθαγόρα (570-496 π.Χ.) που πίστευε ότι το «κεντρικό πυρ», δηλαδή, η θερμότητα στο εσωτερικό της Γης προκαλεί τους σεισμούς.

Σε πιο πρόσφατους αρχαίους συγγραφείς, ο Αριστοτέλης (384-323 π.Χ.) απέδιδε τόσο τους σεισμούς όσο και τα θαλάσσια κύματα που προκαλούνται απ’ αυτούς, στον άνεμο ενώ ο Επίκουρος (341-270 π.Χ.) απέδιδε τη γένεση των σεισμών στη διαβρωτική και μεταφορική δράση του νερού.

Αναφορές για σεισμική δραστηριότητα συναντάμε και σε πιο πρόσφατα χρόνια της ιστορίας όπως στο Βυζάντιο ενώ αξίζει να αναφέρουμε ότι μία από τις θεμελιώδεις βάσεις για τη δημιουργία της σύγχρονης επιστήμης της Σεισμολογίας, αποτέλεσε η εφεύρεση του σεισμογράφου με τους πρώτους να κατασκευάζονται στην Ιαπωνία γύρω στο 1880.

Κύπρος και Σεισμικότητα: Μία ιστορία εκατοντάδων χρόνων

Η Κύπρος βρίσκεται στη σεισμογόνο ζώνη των Άλπεων-Ιμαλαΐων, μέσα στην οποία εκδηλώνεται το 15% των σεισμών παγκοσμίως. Σύμφωνα με το «Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης», η σεισμικότητα της Κύπρου αποδίδεται κατά κύριο λόγο στο «Κυπριακό Τόξο», που αποτελεί το τεκτονικό όριο μεταξύ της Αφρικανικής και Ευρασιατικής λιθοσφαιρικής πλάκας, στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Η πιο έντονη σεισμικότητα της Κύπρου παρατηρείται στο κεντρικό-δυτικό μέρος του Κυπριακού Τόξου και σε χερσαία ρήγματα στην Πάφο, Λεμεσό και Λάρνακα.

Ιστορικά το νησί έπληξαν ισχυροί σεισμοί που σε αρκετές περιπτώσεις κατέστρεψαν τις πόλεις. Σύμφωνα με  ιστορικές αναφορές και αρχαιολογικά ευρήματα, μεταξύ 26 π.Χ. και 1900 μ.Χ. την Κύπρο έπληξαν 20 καταστροφικοί σεισμοί, με ένταση μεγαλύτερη από V στην τροποποιημένη κλίμακα Μερκάλλι. Ο πρώτος έλαβε χώρα το 16 π.Χ. στην Πάφο, ήταν έντασης 6,5 Ρίχτερ όπου κατέστρεψε και ερήμωσε την πόλη, που οι Ρωμαίοι την έκτισαν ξανά με το όνομα Αυγούστα.   Περισσότερα για όλους τους σεισμούς πριν το 1900 μπορείτε να δείτε εδώ.

Ακριβέστερα στοιχεία για τους σεισμούς που έπληξαν το νησί της Αφροδίτης, άρχισαν να συλλέγονται από το 1886 όταν στις γειτονικές μας χώρες άρχισαν να λειτουργούν σεισμολογικοί σταθμοί ενώ το 1980 πραγματοποιείται η ίδρυση των πρώτων σεισμολογικών σταθμών στην Κύπρο.

Τα τελευταία 100 χρόνια, εκατοντάδες σεισμοί με επίκεντρο την Κύπρο και τη γύρω περιοχή, έγιναν αισθητοί με κάποιους από αυτούς να προκαλούν υλικές ζημιές και απώλειες ανθρωπίνων ζωών.

Η συχνότητα των σεισμών

Σύμφωνα το «Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης», η μελέτη τόσο των ιστορικών όσο και των πιο πρόσφατων σεισμών δείχνει ότι η χρονική κατανομή της σεισμικής δραστηριότητας δεν είναι κανονική, αλλά υπάρχουν περίοδοι έντονης δραστηριότητας ακολουθούμενες από περιόδους σεισμικής ύφεσης.

Για παράδειγμα, κατά τα έτη 1995-1999 παρατηρήθηκε αύξηση της σεισμικής δραστηριότητας με ισχυρούς σεισμούς μεγέθους 5.6-6.8 βαθμών στην κλίμακα Ρίχτερ, ενώ κατά τις προηγούμενες τέσσερεις δεκαετίες επικρατούσε σχετική ύφεση. Στατιστικά, οι περίοδοι επανάληψης τοπικών σεισμών σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη (Papazachos et. al, 2013) αναμένεται να είναι η πιο κάτω.

Πρόβλεψη και Μείωση των επιπτώσεων

Μέχρι σήμερα οι σεισμοί είναι ένα φυσικό φαινόμενο που ο άνθρωπος αδυνατεί να προβλέψει και να αποτρέψει. Εκείνο που είναι εφικτό και τα τελευταία 35 χρόνια έγιναν σημαντικά βήματα, είναι η μείωση ή ακόμα και η εξάλειψη των επιπτώσεων των σεισμών πάνω στις κατασκευές. Ένας από τους τρόπους που αυτό έγινε εφικτό είναι με την ανέγερση αντισεισμικών κατασκευών αλλά και με την αντισεισμική θωράκιση παλαιότερων κατασκευών. Μία ημερομηνία σταθμός για αυτό είναι το 1986 όπου εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά αντισεισμικά μέτρα για τις νέες κατασκευές, με την στατική και αντισεισμική μελέτη να καθίσταται υποχρεωτική ενώ η εξέλιξη της αρχιτεκτονικής σήμερα σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, καθιστά τις νέες κατασκευές ανθεκτικότερες στο φαινόμενο του σεισμού.

Οι σεισμοί λοιπόν είναι ένα φαινόμενο που συμβαίνει από την δημιουργία του κόσμου και θα συνεχίσει να πλήττει τη γη. Πέραν των προσπαθειών του ανθρώπου για καλύτερη κατανόηση του φαινομένου, την πρόβλεψη του σε ένα βαθμό και την θωράκιση των κατασκευών, ο κάθε ιδιοκτήτης κατοικίας θα πρέπει να λαμβάνει τα δικά του μέτρα έτσι ώστε να προστατευθεί τουλάχιστο από την οικονομική ζημιά που μπορεί να προκαλέσει ένας σεισμός. Και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος από τη σωστή Ασφάλιση της Κατοικίας μας!