Υποχρεωτική ασφάλιση οχημάτων εντός των ορίων λιμένων και αεροδρομίων

Ακολουθήστε μας στο Linkedin και συνδεθείτε με άλλους επαγγελματίες του κλάδου

Γράφει ο Μίλτος Μιλτιάδους, Ανεξάρτητος Σύμβουλος Ασφαλίσεων και Διαχείρισης Κινδύνων και Εκπαιδευτής Επαγγελματικής Κατάρτισης

Ο ισχύων νόμος

Το 2000 θεσπίστηκε ο ισχύων Νόμος[1], ο οποίος απαγόρευσε τη χρήση οχήματος σε οδό εκτός αν βρίσκεται σε ισχύ ασφαλιστήριο ευθύνης έναντι τρίτου. Επίσης περιλάμβανε τον εξής ορισμό:

«Οδός» σημαίνει οποιαδήποτε οδό, δρόμο, πλατεία, ανοικτό χώρο καθώς και κάθε χώρο στον οποίο το κοινό έχει πρόσβαση, περιλαμβάνει δε γέφυρα που χρησιμοποιείται σχετικά με οποιαδήποτε οδό, καθώς και οποιοδήποτε ανοικτό χώρο μέσα στις περιοχές των λιμένων και αεροδρομίων, με εξαίρεση το πεδίο απογείωσης, προσγείωσης και στάθμευσης αεροσκαφών.

Εφόσον οι ανοικτοί χώροι των λιμανιών και των αεροδρομίων θεωρήθηκαν «οδοί», σε αυτούς τους χώρους ίσχυε η υποχρεωτική ασφάλιση της ευθύνης έναντι τρίτου. Όμως, τα πεδία απογείωσης, προσγείωσης και στάθμευσης αεροσκαφών δεν θεωρήθηκαν «οδοί» και γι’ αυτό σε αυτά τα πεδία δεν ίσχυε η υποχρεωτική ασφάλιση. Τα ασφαλιστήρια μηχανοκινήτων δεν όφειλαν να καλύπτουν την ευθύνη έναντι τρίτου για ατυχήματα σε τέτοια πεδία. Ακόμη και αν παραχωρείτο η επέκταση «πέραν της οδού», τα πεδία απογείωσης, προσγείωσης και στάθμευσης αεροσκαφών κατά κανόνα εξαιρούνταν.

Τροποποιητική Οδηγία

Το 2021 εκδόθηκε η Τροποποιητική Οδηγία για την Ασφάλιση Μηχανοκίνητων Οχημάτων[2] η οποία επέβαλε την υποχρεωτική ασφάλιση σε όλη την επικράτεια των κρατών μελών.

Η Τροποποιητική Οδηγία επιτρέπει ορισμένες παρεκκλίσεις από τον κανόνα της υποχρεωτικής ασφάλισης. Μια από αυτές αφορά τις περιοχές περιορισμένης πρόσβασης.

Η εισηγήτρια Dita Charanzová, Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είχε δηλώσει [3] ότι ήταν σημαντικό να διευκρινιστεί ότι ο ορισμός της «χρήσης οχήματος» περιλαμβάνει ένα όχημα που χρησιμοποιείται στο πλαίσιο οδικής κυκλοφορίας, τόσο στο δημόσιο όσο και στο ιδιωτικό οδικό δίκτυο, όχι όμως σε περιπτώσεις όπου το όχημα χρησιμοποιείται αποκλειστικά σε κλειστή περιοχή, όπου δεν έχει πρόσβαση το ευρύ κοινό. Εάν, ωστόσο, το όχημα αυτό – το οποίο χρησιμοποιείται τόσο σε κλειστές περιοχές όσο και στο πλαίσιο οδικής κυκλοφορίας και, κατά συνέπεια, υποχρεούται να διαθέτει ασφαλιστική κάλυψη αυτοκινήτου – εμπλακεί σε ατύχημα που συνέβη σε κλειστή περιοχή, ο ασφαλιστής του οχήματος θα πρέπει να εξακολουθεί να ευθύνεται έναντι των ζημιωθέντων.

Η Αιτιολογική Σκέψη 7 της Τροποποιητικής Οδηγίας αναφέρει ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να προβλέπουν περιορισμένες παρεκκλίσεις από την υποχρεωτική ασφάλιση έναντι τρίτου «όσον αφορά τις περιοχές περιορισμένης πρόσβασης στις οποίες δεν θα πρέπει να εισέρχονται μη εξουσιοδοτημένα άτομα, όπως σε συγκεκριμένες τοποθεσίες και περιοχές με εξοπλισμό σε λιμένες και αερολιμένες».

Η νέα παράγραφος 4 του Άρθρου 5 της Οδηγίας έχει ως εξής:

«Ένα κράτος μέλος μπορεί να παρεκκλίνει από το άρθρο 3 όσον αφορά τα οχήματα που κυκλοφορούν αποκλειστικά σε περιοχές περιορισμένης πρόσβασης, σύμφωνα με το εθνικό του δίκαιο.

Στην περίπτωση αυτή, τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε τα οχήματα που αναφέρονται στο πρώτο εδάφιο να αντιμετωπίζονται κατά τον ίδιο τρόπο με τα οχήματα για τα οποία δεν έχει εκπληρωθεί η υποχρέωση ασφάλισης που αναφέρεται στο άρθρο 3.

Εν συνεχεία, το ταμείο εγγύησης του κράτους μέλους στο οποίο συνέβη το ατύχημα, έχει αξίωση κατά του ταμείου εγγυήσεων στο κράτος μέλος στο οποίο το όχημα έχει τη συνήθη στάθμευση».

Η τροποποίηση του κυπριακού Νόμου

Στο πλαίσιο της εναρμόνισης με την Τροποποιητική Οδηγία, η Κύπρος από τις 23.12.2023 κατήργησε με Τροποποιητικό Νόμο[4] τον γεωγραφικό περιορισμό της «οδού» και έτσι η υποχρεωτική ασφάλιση επεκτάθηκε σε χώρους όπου δεν έχει πρόσβαση το κοινό, π.χ. ιδιωτικούς χώρους, καθώς επίσης και στα πεδία απογείωσης, προσγείωσης και στάθμευσης αεροσκαφών.

Η τροποποίηση του Νόμου δεν επηρέασε τα ασφαλιστήρια εγγεγραμμένων οχημάτων που εισέρχονται σε λιμάνια, π.χ. αυτοκίνητα του προσωπικού των λιμένων, των ναυτιλιακών εταιρειών, των εκτελωνιστών, των προμηθευτών, των επισκεπτών κλπ. Τα ασφαλιστήρια αυτών των οχημάτων συνεχίζουν να οφείλουν να καλύπτουν την ευθύνη έναντι τρίτου σε σχέση με ατυχήματα που συμβαίνουν μέσα στα όρια των λιμανιών.

Η τροποποίηση του Νόμου επηρέασε τα ασφαλιστήρια εγγεγραμμένων οχημάτων που κυκλοφορούν στα πεδία απογείωσης, προσγείωσης και στάθμευσης αεροσκαφών (π.χ. αυτοκίνητα αεροπορικών εταιρειών, λιμουζίνες παραλαβής επισήμων, οχήματα τροφοδοσίας, οχήματα καθαρισμού). Τα ασφαλιστήρια αυτών των οχημάτων τώρα οφείλουν να καλύπτουν την ευθύνη για σωματικό τραυματισμό και/ή περιουσιακή ζημιά που προκαλείται από τη χρήση τους στα εν λόγω πεδία.

Αν το ασφαλιστήριο περιλαμβάνει εξαίρεση των πεδίων απογείωσης, προσγείωσης και στάθμευσης αεροσκαφών, τέτοια εξαίρεση είναι ανίσχυρη έναντι των θυμάτων[5]. Όπως είναι γνωστό, αν ο ασφαλιστής υποχρεωθεί να πληρώσει απαίτηση, δύναται να ανακτήσει τα καταβληθέντα από τον ασφαλισμένο του.

Η Κύπρος, επίσης, επέλεξε να υιοθετήσει την παρέκκλιση των περιοχών περιορισμένης πρόσβασης. Ο Τροποποιητικός Νόμος προσέθεσε νέο εδάφιο[6] το οποίο προβλέπει ότι οι διατάξεις περί υποχρεωτικής ασφάλισης δεν εφαρμόζονται σε σχέση με:

«(ζ) όχημα το οποίο χρησιμοποιείται αποκλειστικά σε περιοχή περιορισμένης ευθύνης όπως αυτή καθορίζεται σε διάταγμα του Υπουργικού Συμβουλίου το οποίο δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας».

Προσέξτε ότι η Οδηγία αναφέρεται σε περιοχές «περιορισμένης πρόσβασης» και όχι «περιορισμένης ευθύνης».

Στη συνέχεια ο Νόμος[7] προβλέπει ότι σε περίπτωση κατά την οποία προκύπτει ευθύνη από τη χρήση τέτοιου οχήματος και το όχημα δεν διαθέτει ασφαλιστική κάλυψη, υπεύθυνο για την καταβολή αποζημίωσης είναι το Ταμείο Ασφαλιστών Μηχανοκινήτων Οχημάτων.

Παρατηρήσεις για το ισχύον καθεστώς

Το Υπουργικό Συμβούλιο μέχρι σήμερα δεν καθόρισε με διάταγμα περιοχές περιορισμένης πρόσβασης και έτσι η παρέκκλιση παραμένει ανενεργός.

Σημειώστε ότι, παρόλο που ο Νόμος παρέχει εξουσία στο Υπουργικό Συμβούλιο να εξαιρέσει συγκεκριμένους τύπους οχημάτων από την υποχρεωτική ασφάλιση, [8] το Υπουργικό Συμβούλιο μέχρι σήμερα δεν έχει λάβει τέτοια απόφαση.

Οι παραλείψεις αυτές του Υπουργικού Συμβουλίου συνεπάγονται υποχρεωτική ασφάλιση έναντι τρίτου για ορισμένα οχήματα, δηλαδή για ορισμένα αυτοκινούμενα οχήματα κινούμενα επί του εδάφους αποκλειστικά δια μηχανικής ισχύος.[9]

Οχήματα που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά εντός των ορίων των λιμανιών, έστω και δεν είναι εγγεγραμμένα, θα πρέπει να διαθέτουν ασφαλιστήριο μηχανοκινήτων που να καλύπτει την ευθύνη έναντι τρίτου. Οι τύποι τέτοιων οχημάτων περιλαμβάνουν περονοφόρα (forklifts), τερματικούς ελκυστήρες (terminal tractors), μηχανήματα διαχείρισης εμπορευματοκιβωτίων (reachstackers), μηχανήματα διαχείρισης άδειων εμπορευματοκιβωτίων (empty container handlers), κινητούς γερανούς (mobile cranes), μεταφορείς εμπορευματοκιβωτίων (straddle carriers).

Επίσης, οχήματα που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά εντός των ορίων των αεροδρομίων, έστω και δεν είναι εγγεγραμμένα, θα πρέπει και αυτά να διαθέτουν ασφαλιστήριο μηχανοκινήτων που να καλύπτει την ευθύνη έναντι τρίτου. Οι τύποι τέτοιων οχημάτων περιλαμβάνουν ρυμουλκά αεροσκαφών (pushback and aircraft tags), σκάλες επιβίβασης (platform stairs), πλατφόρμες συντήρησης (maintenance platforms), μονάδες ισχύος εδάφους (ground power units), ανεφοδιαστικά οχήματα καυσίμων (refueling vehicles), ελκυστήρες αποσκευών (baggage tractors).

Σε περίπτωση που τέτοια οχήματα παραμένουν ανασφάλιστα, οι ιδιοκτήτες και ενδεχομένως και οι οδηγοί τους διαπράττουν αδίκημα που τιμωρείται με φυλάκιση ή πρόστιμο καθώς και στέρηση άδειας οδήγησης[10]. Τις απαιτήσεις των θυμάτων θα τις αναλαμβάνει το Ταμείο Ασφαλιστών Μηχανοκινήτων Οχημάτων, αλλά όποτε πληρώνει απαίτηση, θα αποκτά δικαίωμα ανάκτησης από τον ιδιοκτήτη του ανασφάλιστου οχήματος.[11]

Αν το Υπουργικό Συμβούλιο καθορίσει με διάταγμα τα λιμάνια και τα αεροδρόμια ως περιοχές περιορισμένης πρόσβασης, οι ιδιοκτήτες των οχημάτων που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά εντός των ορίων τους δεν θα διαπράττουν αδίκημα αν τα οχήματά τους παραμένουν ανασφάλιστα.

Παρομοίως, αν το Υπουργικό Συμβούλιο εξαιρέσει συγκεκριμένους τύπους οχημάτων από την υποχρεωτική ασφάλιση, οι ιδιοκτήτες τέτοιων οχημάτων δεν θα διαπράττουν αδίκημα αν τα οχήματά τους παραμένουν ανασφάλιστα.

Και στις δύο υποθετικές περιπτώσεις, τις απαιτήσεις των θυμάτων θα τις αναλαμβάνει το ΤΑΜΟ, το οποίο θα έχει δικαίωμα ανάκτησης από τους ιδιοκτήτες αυτών των οχημάτων. Για να προστατευτούν οι ιδιοκτήτες των οχημάτων, θα μπορούσαν να συνάψουν ασφάλιση γενικής αστικής ευθύνης που να καλύπτει την ευθύνη τους από τη χρήση τέτοιων οχημάτων.

[1]  Ο περί Μηχανοκινήτων Οχημάτων (Ασφάλιση Ευθύνης έναντι Τρίτου) Νόμος του 2000 (Ν. 96(Ι)/2000)

[2]  Οδηγία (ΕΕ) 2021/2118 για την τροποποίηση της οδηγίας 2009/103/ΕΚ σχετικά με την ασφάλιση της αστικής ευθύνης που προκύπτει από την κυκλοφορία αυτοκινήτων οχημάτων και τον έλεγχο της υποχρεώσεως προς ασφάλιση της ευθύνης αυτής

[3]  Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – Έκθεση Α8-0035/2019

[4]  Ο περί Μηχανοκινήτων Οχημάτων (Ασφάλιση Ευθύνης έναντι Τρίτου (Τροποποιητικός Νόμος του 2023 (Ν. 167(Ι)/2023)

[5]  Άρθρο 9 (ε) του Νόμου

[6]  Στο άρθρο 3 (2) του Νόμου

[7]  Άρθρο 3 (2Β)(α) του Νόμου

[8]  Άρθρο 3 (2) (γ) του Νόμου

[9]  Βλ. ορισμό του «οχήματος» στο άρθρο 2 του Νόμου

[10]  Άρθρο 3 (4) του Νόμου

[11]  Άρθρο 30 του Νόμου