Υποθετικές οδικές συγκρούσεις στη «νεκρή ζώνη» και το έδαφος των βάσεων

Ακολουθήστε μας στο Linkedin και συνδεθείτε με άλλους επαγγελματίες του κλάδου

Υποθετική οδική σύγκρουση στη «νεκρή ζώνη»

Ας υποθέσουμε ότι ένα ασφαλισμένο ιδιωτικό αυτοκίνητο συγκρούεται με αυτοκίνητο της Ειρηνευτικής Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο (ΟΥΝΦΙΚΥΠ) μέσα στη νεκρή ζώνη και διαπιστώνεται ότι για το ατύχημα ευθύνεται ο οδηγός του ιδιωτικού αυτοκινήτου. Σε τέτοια περίπτωση, εγείρεται το ερώτημα κατά πόσο η ασφαλιστική εταιρεία του ιδιωτικού αυτοκινήτου είναι κατά νόμο υποχρεωμένη να αποζημιώσει τυχόν τραυματισμούς των μελών της ΟΥΝΦΙΚΥΠ και τις ζημιές στο αυτοκίνητο της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Για να απαντηθεί το ερώτημα, θα πρέπει να εξεταστεί το προβληματικό νομικό υπόβαθρο της υποχρεωτικής ασφάλισης.

Ο αρχικός περί Μηχανοκινήτων Οχημάτων (Ασφάλιση Ευθύνης έναντι Τρίτου) Νόμος του 2000 προέβλεπε στο άρθρο 4 (1) (β) (i) ότι το ασφαλιστήριο πρέπει να καλύπτει ευθύνη που «προκλήθηκε ή προέκυψε από τη χρήση του μηχανοκίνητου οχήματος … στη Δημοκρατία».

Ο Νόμος τροποποιήθηκε το 2021 με τη διαγραφή της φράσης «στη Δημοκρατία» από την υποπαράγραφο (i). Η μόνη αναφορά στο έδαφος εφαρμογής τώρα βρίσκεται στο άρθρο 4 (1) (β) (ii), που προβλέπει ότι το ασφαλιστήριο πρέπει να καλύπτει «ευθύνη που μπορεί να προκύψει … στο έδαφος οποιουδήποτε κράτους, εκτός της Δημοκρατίας, που έχει προσυπογράψει την Πολυμερή Συμφωνία Εγγύησης».

Προφανώς, η διαγραφή της φράσης «στη Δημοκρατία» από το εδάφιο (i) έγινε εκ παραδρομής, αλλά το αποτέλεσμα είναι ότι ο Νόμος δεν διαλαμβάνει ρητά ότι οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληροί το ασφαλιστήριο αφορούν κατά πρώτο λόγο το έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας και ύστερα οποιεσδήποτε άλλες χώρες.

Παρά την έλλειψη αναφοράς στο έδαφος της Δημοκρατίας, ο Νόμος προβλέπει ότι οι διατάξεις για υποχρεωτική ασφάλιση δεν εφαρμόζονται σε σχέση με περιοχές τις οποίες καθορίζει ο Έφορος Ασφαλίσεων σε γνωστοποίηση του. Στην Κ.Δ.Π. 627/2003 καθορίστηκε ότι η υποχρεωτική ασφάλιση δεν εφαρμόζεται στις «περιοχές της Κυπριακής Δημοκρατίας στις οποίες η Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο».

Η φράση αυτή προέρχεται από το Πρωτόκολλο αριθ. 10 για την προσχώρηση της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση που προβλέπει αναστολή του κεκτημένου στις περιοχές της Κυπριακής Δημοκρατίας στις οποίες η Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο.

Η Παρεμβαλλόμενη Γραμμή του Ο.Η.Ε. στην Κύπρο, γνωστή και ως γραμμή κατάπαυσης του πυρός ή νεκρή ζώνη, είναι το όριο μεταξύ των ελεύθερων και των κατεχόμενων περιοχών της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Το 2023 η ΟΥΝΦΙΚΥΠ παραχώρησε άδεια για αθλητική χρήση του γηπέδου της Τσεντίν Καγιά στην τάφρο της περιοχής Λήδρα Πάλας και τότε αμφισβητήθηκε το καθεστώς της νεκρής ζώνης.

Ο ειδικός αντιπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Κόλιν Στιούαρτ πρόβαλε τον ισχυρισμό ότι η νεκρή ζώνη βρίσκεται στην αρμοδιότητα της ΟΥΝΦΙΚΥΠ και ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει καμιά δικαιοδοσία. Υποστήριξε ακόμη ότι το μέλλον της νεκρής ζώνης θα αποφασιστεί σε διαπραγματεύσεις (εάν και όταν επαναρχίσουν).

Σε γραπτή δήλωσή του το Υπουργείο Εξωτερικών επισήμανε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία ως φιλοξενούσα χώρα για την ΟΥΝΦΙΚΥΠ, αλλά και ως ιδιοκτήτης του τεμαχίου στο οποίο γίνονταν οι παράνομες εργασίες, δεν είχε δώσει τη συγκατάθεση ή την έγκρισή της. Επανέλαβε ότι η «νεκρή ζώνη» τελεί υπό τον αποτελεσματικό έλεγχο της Δημοκρατίας, η οποία έχει αναστείλει προσωρινά την άσκηση της στρατιωτικής της δικαιοδοσίας, με αποκλειστικό σκοπό τη διευκόλυνση των όρων εντολής της Ειρηνευτικής Δύναμης.[1]

Και οι δύο τοποθετήσεις παραγνωρίζουν τις αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Κύπρου, το οποίο δέχθηκε ότι μέρος της νεκρής ζώνης κατοικείται με ελεύθερη πρόσβαση πολιτών, ενώ σε άλλο μέρος της απαιτείται η άδεια των Ηνωμένων Εθνών για τη διακίνηση ή τη δραστηριότητα πολιτών.[2] Επίσης παραγνωρίζουν τις αποφάσεις του ΕΔΔΑ, το οποίο αποφάνθηκε ότι ούτε η Κύπρος ούτε η Τουρκία ασκούν αποτελεσματικό έλεγχο σε κάποιες περιοχές εντός της νεκρής ζώνης. [3]

Από τα πιο πάνω προκύπτει ότι την απάντηση στο ερώτημά μας δεν θα μας τη δώσουν ούτε οι πολιτικές τοποθετήσεις ούτε η νομολογία. Σε αυτή τη φάση του Κυπριακού προβλήματος την απάντηση θα μπορούσε να τη δώσει μόνο το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το Άρθρο 2.1 του Πρωτοκόλλου αριθ. 10 προβλέπει ότι το Συμβούλιο, ενεργώντας ομόφωνα βάσει πρότασης της Επιτροπής, ορίζει τους όρους υπό τους οποίους εφαρμόζονται οι διατάξεις του δικαίου της ΕΕ στη γραμμή μεταξύ των περιοχών στις οποίες η Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο και των περιοχών στις οποίες η Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο.

Συνεπώς, αν το Συμβούλιο καθορίσει ότι θα πρέπει να εφαρμόζεται η Οδηγία Μηχανοκινήτων[4] στη νεκρή ζώνη, η ασφαλιστική εταιρεία στο όχι και τόσο υποθετικό σενάριο μας θα είναι κατά νόμο υποχρεωμένη να πληρώσει τις απαιτήσεις των θυμάτων και των ζημιωθέντων.

Υποθετική οδική σύγκρουση στο έδαφος των Βάσεων

Ας υποθέσουμε ότι ένα ασφαλισμένο ιδιωτικό αυτοκίνητο συγκρούεται με άλλο αυτοκίνητο στο έδαφος των Κυρίαρχων Περιοχών των Βάσεων του Ηνωμένου Βασιλείου και διαπιστώνεται ότι για το ατύχημα ευθύνεται ο οδηγός του πρώτου αυτοκινήτου. Σε τέτοια περίπτωση, εγείρεται το ερώτημα κατά πόσο η ασφαλιστική εταιρεία του πρώτου αυτοκινήτου είναι κατά νόμο υποχρεωμένη να αποζημιώσει τυχόν τραυματισμούς του οδηγού και των επιβατών και τις ζημιές του δεύτερου αυτοκινήτου.

Είδαμε πιο πάνω ότι με βάση την πρόθεση του νομοθέτη, η υποχρεωτική ασφάλιση εφαρμόζεται στο έδαφος της Δημοκρατίας και των κρατών που έχουν προσυπογράψει την Πολυμερή Συμφωνία Εγγύησης. Οι νομικές ρυθμίσεις που μας ενδιαφέρουν είναι δύο: (α) το έδαφος της Δημοκρατίας δεν περιλαμβάνει τις Κυρίαρχες Περιοχές των Βάσεων[5], και (β) η Οδηγία Μηχανοκινήτων της ΕΕ δεν εφαρμόζεται στις Κυρίαρχες Περιοχές των Βάσεων.[6]

Εφόσον ούτε η Οδηγία ούτε ο Νόμος για υποχρεωτική ασφάλιση εφαρμόζονται στις Βάσεις, οι ασφαλιστικές εταιρείες και το Ταμείο Ασφαλιστών Μηχανοκινήτων Οχημάτων (ΤΑΜΟ) δεν έχουν νομική υποχρέωση να πληρώνουν απαιτήσεις για ατυχήματα που συμβαίνουν στο έδαφος των Βάσεων.

Ωστόσο, παραδοσιακά οι ασφαλιστικές εταιρείες επεκτείνουν την κάλυψη των ασφαλιστηρίων μηχανοκινήτων και στο έδαφος των Βάσεων. Το δε ΤΑΜΟ, το 2002 επέκτεινε οικειοθελώς το σχέδιο του στα θύματα τροχαίων ατυχημάτων που συμβαίνουν στις Βάσεις.

Στο σενάριό μας, η ασφαλιστική εταιρεία θα πληρώσει τις απαιτήσεις με βάση τη συμβατική υποχρέωση που αναλαμβάνει δυνάμει της ασφαλιστικής σύμβασης και όχι διότι την υποχρεώνει ο Νόμος για υποχρεωτική ασφάλιση.

Όλως παραδόξως, ο Νόμος που τροποποιήθηκε το 2023 τώρα προβλέπει ότι το ΤΑΜΟ οφείλει να αποζημιώνει ζημιωθέντες σε ατύχημα που συνέβη στο έδαφος της Δημοκρατίας ή στο έδαφος των Βάσεων όταν η ασφαλιστική εταιρεία τελεί υπό διαδικασία πτώχευσης ή εκκαθάρισης, αλλά όχι σε άλλες περιστάσεις.

Συμπέρασμα

Κατά την πάντοτε ταπεινή μου γνώμη, θα πρέπει να γίνουν δύο ενέργειες:

Πρώτο, να τροποποιηθεί το άρθρο 4 (1) (β) (i) του Νόμου ως εξής:

«… το ασφαλιστήριο πρέπει … να ασφαλίζει το πρόσωπο ή τα πρόσωπα ή τις κατηγορίες προσώπων που καθορίζονται ρητά σε αυτό για οποιαδήποτε ευθύνη αυτού ή αυτών που τυχόν να προκύψει για αποζημίωση ζημιωθέντων σε περίπτωση που τέτοια ευθύνη προκλήθηκε ή προέκυψε από τη χρήση του οχήματος στη Δημοκρατία ή τις Κυρίαρχες Περιοχές των Βάσεων του Ηνωμένου Βασιλείου.»

Δεύτερο, να ζητηθεί από την Επιτροπή της ΕΕ να υποβάλει πρόταση στο Συμβούλιο της ΕΕ να ορίσει ότι η Οδηγία Μηχανοκινήτων θα εφαρμόζεται και στη γραμμή μεταξύ των περιοχών στις οποίες η Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο και των περιοχών στις οποίες η Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο.

[1]  Κόλιν Στιούαρτ «εκτός πλαισίου», Καθημερινή, 09.04.2023

[2]  MERIAN SHIARMEN ΜΙΛΤΙΑΔΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ v.ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, Πολιτική Έφεση Αρ. 163/2012, 11/1/2018

[3]  Stephens v. Cyprus, Turkey and the United Nations, no. 45267/06, 11 December 2008,

Ioannides v. Cyprus, no. 32879/18, 16 January 2025

[4]  Οδηγία 2009/103/ΕΚ σχετικά με την ασφάλιση της αστικής ευθύνης που προκύπτει από την κυκλοφορία αυτοκινήτων οχημάτων και τον έλεγχο της υποχρεώσεως προς ασφάλιση της ευθύνης αυτής, όπως τροποποιήθηκε.

[5]  Άρθρο 1 της Συνθήκης Εγκαθιδρύσεως

Preece v Εστία Ασφαλιστική Εταιρεία (1990) 1ΑΑΔ 695

[6] Άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου αριθ. 3 για την προσχώρηση της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση